قدر ظاهری محتویات تاریخچه[ویرایش] رابطه‌ها[ویرایش] حدود قدر[ویرایش] قدر ظاهری اجرام سماوی[ویرایش] منبع‌ها و پی‌نوشت‌ها[ویرایش] جستارهای وابسته[ویرایش] منوی ناوبری"Sun Fact Sheet"Archived"Magnitude (فروغ)"the originalگسترش آن
اخترشناسی رصدیمقیاس‌های اندازه‌گیری لگاریتیمی
انگلیسیروشناییستارگانزمینابرخسمنجمبطلمیوسمجسطیصوفی رازیویلیام هرشلدرخشندگیقدر مطلق (ستاره‌شناسی)ثابت خورشیدیجوضریب جذب جویاخترشناسانکرکس نشسته
قدر ظاهری
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
سیارک ۶۵ در مقایسه با روشنایی دوستارهٔ دیگر
قدر ظاهری[۱] (به انگلیسی: apparent magnitud)، مقیاسی عددی از روشنایی[۲]ستارگان از دید ناظر در زمین است. هرچه مقدار آن کمتر باشد ستاره پرنور تر دیده می شود (اما لزوما درخشنده تر نیست). قدر ظاهری را با m نشان می‌دهند.
محتویات
۱ تاریخچه
۲ رابطه‌ها
۳ حدود قدر
۴ قدر ظاهری اجرام سماوی
۴.۱ قدر نیرین و سیارات
۴.۲ قدر ستارگان
۵ منبع‌ها و پی‌نوشت‌ها
۶ جستارهای وابسته
تاریخچه[ویرایش]
اساس نظام قدربندی ستارگان از یونان باستان کسب شده‌است. در این نظام، مبنای درجه‌بندی قدرها واکنش چشم انسان به درجه‌های نوری مختلف است. اولین بار ابرخس منجم یونانی ستارگان آسمان را به ۶ دسته از لحاظ روشنایی تقسیم کرد. پرنورترین‌ها در قدر یک و کم‌نورترین‌ها در قدر ۶ جای داشتند. قدر ششمی‌ها کم‌نورترین اشیاء قابل مشاهده توسط بشر با چشم غیرمسلح بودند.
این رده‌بندی را بطلمیوس در کتاب مجسطی آورده و به‌طور گسترده پذیرفته شد.
صوفی رازی دانشمند مسلمان ایرانی، از نخستین کسانی بود که روش اندازه‌گیری قدر ستارگان را ارائه کرد.
ویلیام هرشل متوجه شد که فاصلهٔ بین قدرها دارای سیستمی لگاریتمی است و ستاره قدر یک بطلمیوس ۱۰۰ برابر از ستاره قدر شش پرنورتر است.
همچنین او متوجه شد که تفاوت روشنایی ستاره قدر یک تا دو و ستاره قدر دو تا سه مشابه هم هستند. بدین صورت که با کاهش یک قدر درخشندگی ستاره ۲٫۵۱۱۸۸۶ مرتبه بیشتر می‌شود.
| قدر ظاهری | جسم آسمانی |
|---|---|
| ۳۸٫۰۰- | ستارهٔ پای شکارچی از فاصلهٔ ۱ واحد نجومی. از این فاصله این ستاره به صورت قرص آبی سوزانی با قطر زاویه‌ای °۳۵ دیده خواهد شد. |
| ۳۰٫۳۰- | ستارهٔ شباهنگ از فاصلهٔ ۱ واحد نجومی. |
| ۲۹٫۰- | خورشید در حضیض خورشیدی آن گونه که بر روی سیارهٔ تیر دیده می‌شود. |
| ۲۷٫۴۰- | خورشید در حضیض آن گونه که بر روی سیارهٔ زهره دیده می‌شود. |
| ۲۶٫۷۴- | خورشید از زمین[۳] (۳۹۸٬۳۵۹ بار روشنتر از ماه بدر) |
| ۲۵٫۶۰- | خورشید در اوج خورشیدی آن گونه که بر روی سیارهٔ مریخ دیده می‌شود. |
| ۲۳٫۰۰- | خورشید در اوج از روی سیاره هرمز |
| ۲۱٫۷۰- | خورشید در اوج از روی سیاره کیوان |
| ۲۰٫۲۰- | خورشید در اوج از روی سیاره اورانوس |
| ۱۹٫۱۹- | خورشید در اوج از روی سیاره نپتون |
| ۱۸٫۲۰- | خورشید در اوج از روی پلوتون |
| ۱۶٫۷۰- | خورشید در اوج سیارک از روی سیارهٔ اریس |
| ۱۲٫۹۲- | بیشینهٔ ماه کامل (بدر) |
| ۱۲٫۷۴- | میانگین قدر بدر |
| ۱۱٫۲۰- | خورشید در اوج مداری از روی سیاره سیارک سدنا |
| ۹٫۵۰- | بیشترین درخشندگی یک ماهواره مدارگرد در شب |
رابطه‌ها[ویرایش]
قدر ظاهری اجرام با فاصله‌شان از ناظر رابطهٔ وارون مربع و با درخشندگی[۴] آن رابطهٔ مستقیم دارد:
ارتباط روشنایی (یا نورانی بودن) ستاره با قدر آن به صورت زیر تعریف می‌شود قدر مطلق (ستاره‌شناسی)
L1L2=100(m1−m25)displaystyle frac L_1L_2=100^(frac m_1-m_25)
m1−m2=−2.5log10(L1/L2)displaystyle m_1-m_2=-2.5log _10(L_1/L_2),
در این رابطه m قدر ظاهری و L روشنایی دو ستاره است. اگر رابطه را برپایهٔ ثابت خورشیدی (روشنایی خورشید یا ☉b) و قدر آن بازنویسی کنیم، خواهیم داشت:
LL⊙=100(m−m⊙5)displaystyle frac LL_odot =100^(frac m-m_odot 5)
m−m⊙=−2.5log10(L/L⊙)displaystyle m-m_odot =-2.5log _10(L/L_odot ),
مقدار قدر ظاهری به عوامل محیطی ناظر مانند جو زمین، آلودگی، ضریب جذب جوی و غلظت هوا نیز وابسته است. به دلیل تغییرات غلظت هوا در لایه‌های اطراف زمین روشنایی ستاره در افق با روشنایی همان ستاره در سمت الراس متفاوت است. معمولاً در منابع مختلف قدر ظاهری ستاره را در نبود جو حساب می‌کنند که در واقع بیشینهٔ روشنایی در زمین است.
برای محاسبه قدر ستاره با در نظر گرفتن تأثیرات جوی می‌توان از رابطه زیر بهره جست:
m−m0=mx=−2.5log10(Fx/Fx0)displaystyle m-m_0=m_x=-2.5log _10(F_x/F_x^0),
در این رابطه m قدر ظاهری ستاره بدون احتساب تأثیر جو، m0 قدر واقعی ستاره و mx اختلاف قدر ظاهری واقعی در نبود جو (m) با قدر ظاهری واقعی‌ای که در نوار یا باند x (مانند نوار زرد، فرابنفش، آبی و …) می‌بینیم، Fx شار جذبیده یا دریافتی[۵] (همان روشنایی) در نوار x و F0x شار رسیده (شار جذبیدهٔ واقعی در نبود هوا) است.
حدود قدر[ویرایش]
| قابل مشاهده با چشم غیرمسلح | قدر ظاهری | روشنایی نسبت به کرکس نشسته | تعداد ستارگان روشنتر از این قدر ظاهری[۶] |
|---|---|---|---|
| مرئی | -۱ | ۲۵۰٪ | ۱ |
| ۰ | ۱۰۰٪ | ۴ | |
| ۱ | ۴۰٪ | ۱۵ | |
| ۲ | ۱۶٪ | ۴۸ | |
| ۳ | ۶٫۳٪ | ۱۷۱ | |
| ۴ | ۲٫۵٪ | ۵۱۳ | |
| ۵ | ۱٫۰٪ | ۱٬۶۰۲ | |
| ۶ | ۰٫۴۰٪ | ۴٬۸۰۰ | |
| نامرئی | ۷ | ۰٫۱۶٪ | ۱۴٬۰۰۰ |
| ۸ | ۰٫۰۶۳٪ | ۴۲٬۰۰۰ | |
| ۹ | ۰٫۰۲۵٪ | ۱۲۱٬۰۰۰ | |
| ۱۰ | ۰٫۰۱۰٪ | ۳۴۰٬۰۰۰ |
ستارگان قدر اول تا ششم در محدوده مشاهده غیرمسلح قرار دارند.
بر طبق قراردادی که بین اخترشناسان تعیین شده‌است؛ ستارگانی به عنوان مبنای هر قدر در نظر گرفته‌شده‌است و با استفاده از اندازه‌گیری اختلاف بین درخشندگی ظاهری ستارگان، قدر ظاهری قابل تعیین است. در این میان ستاره کرکس نشسته دارای قدر ظاهری ۰ (صفر) مهمترین مقیاس قدر ظاهری است.
از زمان باستان ستارگان بر اساس درخشندگی ظاهری تقسیم می‌شده‌اند. چشم غیر مسلح در شرایط جوی مساعد حدود ۶۰۰۰ ستاره را می‌تواند مشاهده کند. از نظر قدر ظاهری رتبه‌بندی [قدر] ستارگان چنین است:[۷]
- قدر اول: ۲۰ ستاره روشنتر (ستارگان قدر منفی و صفر تا ۱٫۳۵)
- قدر دوم: حدود ۵۰ ستاره
- قدر سوم: حدود ۲۰۰ ستاره معرفی شده‌اند.
- قدر چهارم: تنها حدود ۴۷۰ ستاره بطور ویژه معرفی شده‌اند.
- قدر پنجم: تنها حدود ۲۲۰ ستاره بطور ویژه معرفی شده‌اند.
- قدر ششم: تنها حدود ۵۰ ستاره بطور ویژه معرفی شده‌اند.
قدر ظاهری اجرام سماوی[ویرایش]
| ترتیب روشنایی | ستاره | قدر ظاهری | درجه قدر |
|---|---|---|---|
| ۱ | شباهنگ | ۱٫۴۵- | I |
| ۲ | سهیل | ۰٫۶۵- | I |
| ۳ | کرکس نشسته | ۰٫۰۰ | I |
| ۴ | عیوق | ۰٫۰۵ | I |
| ۵ | آلفا قنطورس | ۰٫۱۰ | I |
| ۶ | نگهبان شمال | ۰٫۱۵ | I |
| ۷ | رجل الجبار | ۰٫۱۵ | I |
| ۸ | شعرای شامی | ۰٫۴۰ | I |
| ۹ | ابط الجوزا | ۰٫۴۵ | I |
| ۱۰ | آخرالنهر | ۰٫۴۵ | I |
| ۱۱ | بتا قنطورس | ۰٫۵۵ | I |
| ۱۲ | کرکس پرنده | ۰٫۷۵ | I |
| ۱۳ | بزبان | ۰٫۸۵ | I |
| ۱۴ | قلب العقرب | ۱٫۰۵ | I |
| ۱۵ | بتا جوزا | ۱٫۱۵ | I |
| ۱۶ | فم الحوت | ۱٫۱۵ | I |
| ۱۷ | ذنب | ۱٫۲۵ | I |
| ۱۸ | آلفا صلیب | ۱٫۲۵ | I |
| ۱۹ | بتا صلیب | ۱٫۲۵ | I |
| ۲۰ | قلب الاسد | ۱٫۳۵ | I |
قدر نیرین و سیارات[ویرایش]
خورشید: ۲۶٫۷۴-
ماه بدر: ۱۲٫۷۴-
زهره: روشنتر از همه سیارات و ستارگان است.
عطارد: در شرایط مساعد از ستارگان هم پرنورتر دیده می‌شود.
مریخ: ۱٫۸۴ تا ۲٫۷۸- معمولاً روشنتر از ستارگان است.
مشتری: ۱٫۵- تا ۲٫۵- در بیشتر مواقع پس از زهره روشنترین شیء آسمانی است.
زحل: ۱٫۴۶ تا ۰٫۸۹ به اندازه یک ستاره متوسط الفروغ است.
اورانوس: ۵٫۹۴ تا ۵٫۶۷ (متوسط ۵٫۸) با چشم عادی بسختی تنها در شرایطی استثناء دیده می‌شود.
نپتون: ۷٫۹۷ تا ۷٫۸۲ (متوسط ۷٫۹) با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست.
قدر ستارگان[ویرایش]
بیست ستاره روشنتر قدر اول (به تفصیل در جدول روبرو (سمت چپ):
شباهنگ - سهیل - کرکس نشسته - عیوق - آلفا قنطورس - نگهبان شمال - رجل الجبار - شعرای شامی - ابط الجوزا - آخرالنهر - بتا قنطورس - کرکس پرنده - بزبان - قلب العقرب - بتا جوزا - فم الحوت - ذنب - آلفا صلیب - بتا صلیب - قلب الاسد.
منبع‌ها و پی‌نوشت‌ها[ویرایش]
↑ قدر: واژهٔ مصوب فرهنگستان زبان و ادب پارسی، دفتر نخست تا چهارم
↑ brightness
↑ Williams, Dr. David R. (2004-09-01). "Sun Fact Sheet". NASA (National Space Science Data Center). Archived from the original on 15 July 2010. Retrieved 2010-07-03..mw-parser-output cite.citationfont-style:inherit.mw-parser-output qquotes:"""""""'""'".mw-parser-output code.cs1-codecolor:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit.mw-parser-output .cs1-lock-free abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-lock-subscription abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registrationcolor:#555.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration spanborder-bottom:1px dotted;cursor:help.mw-parser-output .cs1-hidden-errordisplay:none;font-size:100%.mw-parser-output .cs1-visible-errorfont-size:100%.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-formatfont-size:95%.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-leftpadding-left:0.2em.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-rightpadding-right:0.2em
↑ luminocity
↑ observed flux
↑ "Magnitude (فروغ)". National Solar Observatory (رصدخانهٔ خورشیدی ملی)—Sacramento Peak. Archived from the original on 2008/۰۲/۰۶، ۱۷/۱۱/۱۳۸۶. Retrieved 2006/۰۸/۲۳، ۱/۶/۱۳۸۵. Check date values in:|accessdate=, |archivedate=(help)
↑ جهان دانش، ابن المسعودی، مؤسسه فرهنگی اهل قلم، ۱۳۸۱، ص ۸۸.
}
- دیکسون، رابرت، نجوم دینامیکی، مرکز نشر دانشگاهی ۱۳۸۲
پاول هاج. «فصل اول». در ساختار ستارگان و کهکشان‌ها. ترجمهٔ توفیق حیدرزاده. چاپ اول. تهران: گیتاشناسی، خرداد ۱۳۶۸. ۱۶.
- ّFix,John ,Astronomy,Mcgrawhill 2004
جستارهای وابسته[ویرایش]
- قدر (ستاره‌شناسی)
- قدر مطلق
- درخشندگی
- روشنایی
- شار تابشی
 | این یک مقالهٔ خرد پیرامون اخترشناسی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
ردهها:
- اخترشناسی رصدی
- مقیاسهای اندازه‌گیری لگاریتیمی
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.260","walltime":"0.393","ppvisitednodes":"value":1513,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":13534,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":1721,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":13,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":2,"limit":500,"unstrip-depth":"value":1,"limit":20,"unstrip-size":"value":7450,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 296.832 1 -total"," 32.18% 95.510 1 الگو:پانویس"," 28.33% 84.082 2 الگو:Cite_web"," 25.03% 74.296 1 الگو:یادکرد"," 22.21% 65.920 1 الگو:یادکرد/هسته"," 14.81% 43.971 1 الگو:انگلیسی"," 13.73% 40.753 1 الگو:همچنین"," 13.21% 39.210 1 الگو:به_زبان_دیگر"," 12.27% 36.427 1 الگو:Lang"," 11.02% 32.723 1 الگو:گرداننده_رده"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.082","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":2569143,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1308","timestamp":"20190410131216","ttl":2592000,"transientcontent":false);mw.config.set("wgBackendResponseTime":132,"wgHostname":"mw1263"););
