سنگنبشته بیستون محتویات نام بیستون[ویرایش] روش ساخت[ویرایش] در منابع دیگر[ویرایش] نقش برجسته[ویرایش] سنگ نبشته[ویرایش] پژوهش‌ها[ویرایش] آثار دوره‌های مختلف بر کوه بیستون[ویرایش] نگارخانه[ویرایش] جستارهای وابسته[ویرایش] معادل انگلیسی[ویرایش] پانویس[ویرایش] منابع[ویرایش] پیوند به بیرون[ویرایش] منوی ناوبری۳۴°۲۳′۱۸″ شمالی ۴۷°۲۶′۱۲″ شرقی / ۳۴٫۳۸۸۳۳°شمالی ۴۷٫۴۳۶۶۷°شرقی / 34.38833; 47.43667۱۲۲۲نام اظهارشده در فهرست میراث جهانی یونسکومنطقهٔ بر پایهٔ دسته‌بندی یونسکو«دربارهٔ سنگ‌نوشته داریوش بزرگ در بیستون»United Nations Educational, Scientific and Cultural Organizationخبرگزاری میراث فرهنگیسازمان میراث فرهنگی استان کرمانشاه[[دانشنامه جهان اسلام]]اصلی[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]][[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]تصاویری از بیستونتصاویری از سنگ نگاره بیستونبیستونمتن سنگ‌نبشته‌های پارسی باستان (با ترجمه انگلیسی)ووووووو
کتیبه‌های فارسی باستانسنگ‌نبشته بیستونسنگ‌نبشته گنج‌نامهنقش رستمسنگ‌نبشته خشایارشا در ترکیهزندپازندیسن‌هاویسپردوندیدادهیربدستان و نیرنگستانیشت‌هاگاهاندین‌کردبندهشن هندیبندهشن بزرگگزیده‌های زادسْپَرَمنامه‌های منوچهردادِستان دینیگروایت‌های پهلوینامه تنسرشکند گمانیک ویچارپس دانشن کامگگُجَستَک اَبالیشزبور پهلویارداویراف‌نامهویرازگانزند وهمن یسنجاماسب‌نامهیادگار جاماسبیمنظومه بهرام ورجاوندشایست نشایستروایت امید اشوهشتانروایات آذرفرنبغ فرخزادانروایات فرنبغ سروشپرسشنیهامادگان هزار دادستانمینوی خرددانای مینوی خردیادگار بزرگ‌مهراندرزنامه آذرپاد مهراسپنداناندرز اوشنَر دانااندرز دانایان به مزدیسناناندرز خسرو قباداناندرز پوریوتکیشاناندرز دستوران به بهدیناناندرز بهزاد فرخ‌پیروزپنج خیم روحانیانداروی خرسندیخویشکاری ریدگاناندرز کنم به شما کودکانسودگر نسکانجیل زندهشاپورگانگنجینه زندگانرازانغول‌هانامه‌هازبور مانیکارنامه اردشیر بابکانیادگار زریرانخسرو و ریدگگزارش شطرنج شهرستان‌های ایرانشهرشگفتی و برجستگی سیستانماتیکان یوشت فریانماه فروردین روز خردادسورسخنفرهنگ پهلویفرهنگ اویم ایوکآیین‌نامه‌نویسیخودای‌نامگکتاب کاروندسنگ‌نوشته‌های دولتی در دوران ساسانیکعبه زرتشتسفال‌نوشته‌هاپوست‌نوشته‌هافلزنوشته‌هامهرهاسکه‌نوشته‌هادرخت آسوریخیم و خرد فرخ‌مردخردحنظله بادغیسیراتبه نیشابوریرودکیابن رومیابوحفص سغدیشهید بلخیمحمد پسر مخلد سگزیمحمد پسر وصیف سجزیمسعودی مروزیفیروز مشرقیبسام کردابوسلیک گرگانیآغاجی بخاراییابوسعید ابوالخیرابوالفتح بستیابوالفرج سگزیابوطاهر خسروانیرونقی بخاراییسپهری بخاراییبدیع بلخیبشار مرغزیابوالمؤید بلخیبُندار رازیبهرامی سرخسیبوالمثل بخاراییابواسحاق جویباریخبازی نیشابوریخجسته سرخسیخسروی سرخسیدقیقیرابعه بلخیابوالعباس ربنجنیابوشکور بلخیرودکیابوحفص سغدیشاکر جلابشهید بلخیعماره مروزیعنصری بلخیفردوسیمحمد عبده کاتبحکاک مرغزیمسعودی مروزیابوطیب مصعبیمعروفی بلخیابوزراعه معمریمعنوی بخارائیمنتصر سامانیمنجیک ترمذیمنطقی رازینصر بن منصورابوشعیب هرویطاهر چغانیکسایی مروزیعبدالله روزبه النکتییوسف عروضیابوالقاسم بشریاسینابوسعید ابوالخیرفخرالدین اسعد گرگانیخواجه عبدالله انصاریباباطاهرخیامدانشی طوسیمسعود سعد سلمانسناییاسدی طوسیعسجدیعنصری بلخیعیوقیکافرک غزنویغضائری رازیابوالفرج رونیفرخی سیستانیقطران تبریزیلبیبیمنوچهری دامغانیناصرخسروازرقی هرویعبدالله روزبه النکتیایرانشان بن ابی‌الخیرعثمان مختاریاثیر اخسیکتیادیب صابرمحمد معزیانوریعمعق بخاریخاقانیخیامابوالفرج رونیسراج قمریمسعود سعد سلمانسموری سجزیسناییسوزنی سمرقندیجمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانیقاضی هجیم آملیعبدالواسع جبلیعلی بن احمد سیفیظهیرالدین فاریابیاشرف غزنویفلکی شروانیقوامی رازیمهستی گنجویمولانا شاهین شیرازیعطار نیشابوریرشیدالدین وطواطنظامی گنجویبهاءالدین ولدعبدالقادر گیلانیعلی بن‌حامد کوفیعثمان مروندیابوالعلاء گنجه‌ایایرانشاه بن ابی‌الخیررشیدی سمرقندیشمس طبسیبدر جاجرمیکمال‌الدین اسماعیلافضل‌الدین کاشانیامیرخسرو دهلویاوحدالدین کرمانیمولویهمام تبریزیپوربهای جامیبهرام پژدوزرتشت بهرام پژدوسراج قمریسراج‌الدین سگزیسعدیسعدالدین نزاری قهستانیشمس قیس رازیشیخ محمود شبستریفخرالدین عراقیسیف فرغانیابن یمینعمید لویکیاوحدی مراغه‌ایمجد همگرمولانا ناصریعطار نیشابوریبوعلی قلندرکیکاووس رازینظامی گنجویسلطان ولدعلی بن‌حامد کوفیعثمان مروندیملک‌تاج‌الدین دهلویشهاب‌الدین بدایونیامیرحسن دهلویخواجه عبیدالدینحسن محمود کاتبشاهین شیرازیابواسحاق اطعمهفضل‌الله نعیمیامیرخسرو دهلویقاسم انوارمغربی تبریزیهمام تبریزیحافظحیدر شیرازیبرندق خجندیکمال خجندیرستم خوریانیشرف‌الدین رامیعبید زاکانیسلمان ساوجیامیر شاهیشیخ محمود شبستریسیف فرغانیابن یمینبدر چاچیابوعلی قلندرخواجوی کرمانیعماد فقیه کرمانیاوحدی مراغه‌ایعمادالدین نسیمینعمت‌الله ولیامیرحسن دهلویجهان‌ملک خاتونحمدالله مستوفیجام جونهحماد جمالیزین‌الدین واصفی هراتیلطف‌الله نیشابوریمیر سید علی همدانیعطار شیرازیابوالحسن علی‌الاعلیجلال طبیب شیرازیآذری طوسیمحمد محمد آملیابن حسامابواسحاق اطعمهقاسم انوارعصمت بخاریفخرالدین بخاریکمال‌الدین بناییمغربی تبریزیجامیهلالی جغتائیبرندق خجندیهاتفی خرجردیرستم خوریانیرضای سبزواریبساطی سمرقندیسکندر لودیامیر شاهیاهلی شیرازیبابا فغانی شیرازیعطار تونیعلی‌شیر نواییمحمد کاتبیمسیحی فوشنجیمکتبی شیرازیمحمد فضولینظام‌الدین محمود قاریمهری هرویکاتبی ترشیزینعمت‌الله ولیحسن‌شاه هرویاسیری لاهیجیقبولی هرویآصفی هروی هراتیزین‌الدین واصفی هراتیعبدالرحمن مشفقی بخاراییمهری هراتیلطف‌الله نیشابوریاهلی ترشیزیشهیدی قمیملا محمد نامیخیالی بخاریقاسم کاهینظام قاریشفائی اصفهانیوحشی بافقیکمال‌الدین بناییظهوری ترشیزیهلالی جغتائیهاتفی خرجردیفیضی دکنیجمالی دهلویعرفی شیرازیعلی‌شیر نواییمحتشم کاشانیمولانا همتی انگورانیاهلی شیرازیمکتبی شیرازیمیر رضی آرتیمانینظیری نیشابوریمحمد فضولیسحابی استرآبادیشانی تکلوبابا فغانی شیرازیآصفی هروی هراتیحیدر کلوچه‌پز هراتیسقای بخاراییمطربی سمرقندیدوستی بدخشیسیدای نسفیفطرت زردوز سمرقندیظهوری دکنیلسانی شیرازیشرف‌جهان قزوینیلحاف‌دوز همدانیفهمی استرآبادیاهلی ترشیزیشهیدی قمیشریف تبریزیصبوری تبریزینوعی خبوشانیثنایی مشهدیضمیری اصفهانیمسیح کاشیشکیبی اصفهانیملک قمیکفری تربتیانیسی شاملوشاه‌طاهر دکنی انجدانینصیبی گیلانیذهنی کشمیریسرخوش کشمیریولی دشت بیاضیغزالی مشهدیمیر رضی آرتیمانیطالب آملیشفائی اصفهانیشوکت بخاریظهوری ترشیزیسلیم تهرانیفیضی دکنیقاسم دیوانه مشهدیابوالفتح سگزیاحولی سیستانیاسیر شهرستانیمحمدسعید اشرف مازندرانیسلطان باهوملاشاه بدخشیجهان‌آرا بیگمحمزه غافل سیستانیزلالی خوانساریزیب‌النسابیدلسرمد کاشانیکلیم کاشانیندیم کشمیریشاپور تهرانیصائب تبریزیصوفی مازندرانیصیدی طهرانیباذل مشهدیقدسی مشهدینظیری نیشابوریمولانا همتی انگورانیمحسن فیض کاشانیسحابی استرآبادیفیاض لاهیجیشانی تکلومنیر لاهوریمجذوب تبریزیطرزی افشارکرام بخاراییسیدای نسفیحسین شهرت شیرازیعاقل خان رازی خوافیمطربی سمرقندینخلی بخاراییناظم هراتیسرافراز سمرقندیقانع نسفیفصیحی هروینجیب کاشانیرجبعلی واحد تبریزیناصر علی سرهندیمحسن فانیظفرخان احسنرضی دانش مشهدیسعیدا نقشبندی یزدیفوقی یزدیسنجر کاشانیصفی چرکسسالک قزوینیمحمد واعظ قزوینیغنی کشمیریرفیع مشهدیطغرای مشهدیوحید قزوینیذوقی اردستانیالهی اسدآبادیوحدت کاشانیمحمدسعید اشرف مازندرانیهاتف اصفهانیآزاد بلگرامیآذر بیگدلیعبدالرزاق دنبلیعبدالقادر بیدلفقیر دهلویوصال شیرازیفتحعلی‌خان صبای کاشانیحزین لاهیجیباذل مشهدیقصاب کاشانیصباحی بیدگلیمشتاق اصفهانیطبیب اصفهانیغنیمت پنجابیحشمت بدخشانیکرام بخاراییسپندی سمرقندیطغرل احراریحسین شهرت شیرازیعاقل خان رازی خوافیاملای بخاراییغیاثی بدخشینقیب‌خان طغرل احراریشمس‌الدین شاهینواله داغستانیظفرخان جوهریصادق منشی بخاراییمخلص کاشانیمحسن تأثیر تبریزینجیب کاشانیواله اصفهانیمحیط قمینجات اصفهانیعالی شیرازیشیوکرام تقویقانع تتویآفرین لاهوریواقف لاهوریمحمداسماعیل دارااکسیر اصفهانیحیرت لاهوریخالص اصفهانیصفای اصفهانینشاط اصفهانیفروغی بسطامییغمای جندقیفایز دشتیغالب دهلویفقیر شیرازیقاآنی شیرازیوصال شیرازیوقار شیرازیمحمودخان صباطاهره قرةالعینفتحعلی‌خان صبای کاشانینادرهبیدل کرمانشاهیعبرت نایینیعبدالرزاق دنبلینقیب‌خان طغرل احراریشمس‌الدین شاهینظفرخان جوهریتاش‌خواجه اسیریصادق منشی بخاراییسلطان خواجه اداء سمرقندیجیحون یزدیواله اصفهانیمحیط قمیمفتون بردخونیعمان سامانینواب‌الله دادخان صوفیعارف قزوینیمیرزاده عشقیمحمد فرخی یزدیمحمدتقی بهارارسلان پوریاپرویز ناتل خانلرینادر نادرپورفریدون مشیریسیمین بهبهانیهوشنگ ابتهاجپروین اعتصامیحسین منزویایرج میرزاسیاوش کسراییمحمدحسین شهریارمحمدرضا عبدالملکیانفریدون توللیگلچین گیلانیعبرت نایینیکریم امیری فیروزکوهیمظاهر مصفاژولیده نیشابوریعبدالحسین جلالیانمحمدعلی ریاضی یزدیعماد خراسانیسلمان هراتیسپیده کاشانیحمید سبزواریسید حسن حسینیمحمدرضا آقاسیمحمدعلی معلم دامغانیمهدی اخوان ثالثمنوچهر آتشیفروغ فرخزادنصرت رحمانیسهراب سپهریمحمدرضا شفیعی کدکنیمنوچهر شیبانیاسماعیل شاهرودیم. آزاداسماعیل خوییمحمد زهریمحمد مختاریطاهره صفارزادهنیما یوشیجضیاء موحدسعید سلطان‌پورمنصور اوجیبیژن جلالیتندرکیاهوشنگ ایرانیاحمد شاملونازنین نظام شهیدیاحمدرضا احمدیمحمدرضا اصلانیبیژن الهیهوشنگ ایرانیبهرام اردبیلیمحمدعلی سپانلوعظیم خلیلیجواد مجابییدالله رؤیاییهوشنگ چالنگیشاپور بنیادبیژن الهیبهرام اردبیلیپرویز اسلام‌پورمحمدرضا اصلانیسیروس آتابایهوشنگ چالنگیسیدعلی صالحیفرامرز سلیمانیهرمز علی‌پورقیصر امین‌پوررضا براهنیعلی باباچاهیشاپور بنیادسیدعلی صالحیبیژن کلکیشیوا ارسطوییمفتون امینیبهزاد زرین‌پورعلی عبدالرضاییگراناز موسوینادیا انجمنواصف باختریخلیل‌الله خلیلیمسعود نوابیمحمدکاظم کاظمیفضل‌الله قدسیابوطالب مظفریسعادت ملوک‌تاشفدایی هرویمخفی بدخشیعبدالکریم تمناصوفی عشقرینادیه فضلمحجوبه هرویندیم کابلیصدرالدین عینیفرزانه خجندیاسکندر ختلانیابوالقاسم لاهوتیگلرخسار صفی‌اوالایق شیرعلیپیرو سلیمانیمیرزا تورسون‌زادهمیرزا عبدالواحد مُنظِمصدرِ ضیاساتِم اُلُغ‌زادهبازار صابرمحمدجان شکوری بخاراییجلال اکرامیعبید رجبمحمدعلی عجمیصفیه گلرخسارمردخای بهایفزلفیه عطاییمؤمن قناعتعسکر حکیمعنایت حاجی‌یواعبدوملک بهاریمجیب مهردادگل‌نظر کلدیتیمور ذوالفقارفعاشور صفردارا نجاتاحمدجان رحمت‌زادجوره هاشمیخواجه (شاعر)اسد گلزادهشهزاده نظرووااقبال لاهوریحفیظ جالندهریعلی‌محمد افغانیغزاله علیزادهبزرگ علویرضا امیرخانیمهشید امیرشاهیرضا براهنیسیمین دانشورمحمود دولت‌آبادیعلی‌اشرف درویشیانرضا قاسمیهوشنگ گلشیریابوتراب خسرویاحمد محمودشهریار مندنی‌پورعباس معروفیایرج پزشک‌زادعبدوملک بهاریتیمور ذوالفقارفجلال آل‌احمدشمیم بهارصادق چوبکسیمین دانشورنادر ابراهیمیابراهیم گلستانهوشنگ گلشیریصادق هدایتمحمدعلی جمال‌زادهابوتراب خسرویمصطفی مستورجعفر مدرس صادقیهوشنگ مرادی کرمانیعلی‌اشرف درویشیانبیژن نجدیشهرنوش پارسی‌پورغلامحسین ساعدیبهرام صادقیگلی ترقیمیرزا فتحعلی آخوندزادهارسلان پوریابهرام بیضاییبیژن مفیدغلامحسین ساعدیهنگامه مفیدعباس نعلبندیاناکبر رادیپری صابریمحمود استادمحمدمیرزاده عشقیمحسن یلفانیحمید امجدمحمد چرمشیرمحمد یعقوبینغمه ثمینیمحمد عثمان‌افرضا صابریرضا قاسمیحسین پاکدلحسین پناهیمحمد رحمانیانمحمد رضایی‌رادجلال تهرانیامیررضا کوهستانیابراهیم حاتمی‌کیامسعود کیمیاییاصغر فرهادیرخشان بنی‌اعتمادبهرام بیضاییکامبوزیا پرتویداریوش مهرجوییابراهیم گلستانعلی حاتمیمجید مجیدیپیمان قاسم‌خانیناصر تقواییشادمهر راستیناصغر عبداللهیکیومرث پوراحمدعباس کیارستمیعلی‌اکبر دهخداعربستانرخجهریواارمنستانآشوریه هخامنشیتمدن بابلباخترکاپادوکیهآلبانیای قفقازکاریاکیلیکیهکولخیسخوارزمکرمانیهداهانزرنگدودمان بیست و هفتم مصرآثوراایلامگندارهگدروزیگرگانایونیاهندوشلیبیمکاسرزمین مادماد کوچکماساگتپارتفارسفینیقیهفریگیهفریگیه هلسپونتساکالیدیهثته‌گوشساکاسغدیهود مدینتا
سنگنبشته بیستوناستان کرمانشاهبناهای تاریخی استان کرمانشاهبناهای تاریخی ایرانتاریخ باستانتندیس‌های خاور نزدیک باستانجاذبه‌های گردشگری استان کرمانشاهرقابت‌ها و درگیری‌های داخلی ایران زمان هخامنشیداریوش یکمساختمان‌ها و سازه‌ها در استان کرمانشاهسنگ‌نبشته‌های ایلامیسنگ‌نبشته‌های بابلیسنگ‌نبشته‌های پارسی باستانسنگ‌نبشته‌های داریوش بزرگکوروش بزرگمیراث جهانی یونسکو در ایرانهخامنشیانسنگ‌نگاره‌های تاریخی شهرستان هرسینآثار دوره هخامنشیان در شهرستان هرسینآثار هزاره ۱ (پیش از میلاد) در شهرستان هرسیننمادهای بیستون
متن شناخته شدهٔ ایرانیهخامنشیان۵۲۰ پ. مشهر بیستونشهرستان هرسینکرمانشاهکوه بیستونتاریخ جهانهخامنشیانداریوش بزرگگوماته مغمحوطه بیستونآثار ملی ایران۲۰۰۶ایرانمیراث جهانی یونسکوواسیلی بارتولددیودوروس سیکولوسکتزیاسسمیرامیساهورامزداکوه پرآوکوه بیستونطول عمرهمدانبغدادابن رستهابن حوقلسانتی‌مترخط میخی فارسی باستانفارسی باستاننقش رستمجنگ جهانینقش برجستهداریوش بزرگگوماته مغهخامنشیانشیوه حکومتکمبوجیهگئوماتاسکاهاخط میخیپارسی باستانبابلیایلامیرالینسونآبراهام والنتاین ویلیامز جکسون
سنگنبشته بیستون
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مختصات: ۳۴°۲۳′۱۸″ شمالی ۴۷°۲۶′۱۲″ شرقی / ۳۴٫۳۸۸۳۳°شمالی ۴۷٫۴۳۶۶۷°شرقی / 34.38833; 47.43667
| سنگنبشته بیستون | |
|---|---|
میراث جهانی یونسکو | |
 | |
| اطلاعات اثر | |
| مکان |  ایران، شهرستان هرسین |
| نوع | فرهنگی |
| معیار ثبت | ii, iii |
| شمارهٔ ثبت | ۱۲۲۲ |
| منطقه | آسیا |
| تاریخچه | |
| تاریخچهٔ ثبت | ۲۰۰۶ (طی نشست سی‌ام) |
| اطلاعات ثبت ملی | |
| شماره ثبت ملی | ۷۰ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۵ دی ۱۳۱۰ |
| دیرینگی | دوره هخامنشی |
† منطقهٔ بر پایهٔ دسته‌بندی یونسکو | |
سنگنبشته بیستون بزرگترین سنگ‌نبشتهٔ جهان، نخستین متن شناخته شدهٔ ایرانی[۱] و از آثار دودمان هخامنشیان (۵۲۰ پ. م) واقع در شهر بیستون از توابع شهرستان هرسین در سی کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است.[۲] سنگنبشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهمترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است[۳] که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد.
محوطه بیستون از آثار ملی ایران است و خود این اثر هم از سال ۲۰۰۶ یکی از آثار ثبت شدهٔ ایران در میراث جهانی یونسکو است.
محتویات
۱ نام بیستون
۲ روش ساخت
۳ در منابع دیگر
۴ نقش برجسته
۵ سنگ نبشته
۶ پژوهش‌ها
۷ آثار دوره‌های مختلف بر کوه بیستون
۸ نگارخانه
۹ جستارهای وابسته
۱۰ معادل انگلیسی
۱۱ پانویس
۱۲ منابع
۱۳ پیوند به بیرون
نام بیستون[ویرایش]
واسیلی بارتولد معتقد بود که واژۀ بیستون از دو واژهٔ «بغ» به معنی خدا و «ستان» (پسوند مکان به معنی جایگاه و سرزمین) تشکیل شده‌است و به صورت «بغستان» به معنی «جایگاه خدایان» بوده‌است.[۴]
نخستین اشاره به این جایگاه در کتاب دیودوروس سیکولوس بود که در آن بخشی از نوشته‌های کتزیاس یونانی دربارهٔ بیستون آورده شده‌است. در این اشاره سنگنبشته بیستون کنده شده به دست سمیرامیس ملکه اسطوره‌ای آشوری معرفی شده و بیستون را (Bagastanon oros) معرفی کرده‌است. در آن اشاره به بیستون آورده شده بود که کوه بیستون به اهورامزدا پیشکش شده‌است.[نیازمند منبع]
واژه بیستون در زبان پهلوی «بَهیستان» و سپس «بَهیستون» شد. این واژه در سده‌های نخست اسلامی «بهستون» و امروزه بیستون خوانده می‌شود. یادآوری می‌گردد شکل واژه‌ای که امروزه «بی ستون» به معنی «بدون ستون» گفته می‌شود، از گویش‌های محاوره‌ای بوده و فاقد اعتبار است.[۵]
فر کیانی بیستون و کنده‌کاری خط میخی سنگنبشته در کرمانشاه به سال ۵۲۰ پیش از میلاد مسیح
روش ساخت[ویرایش]
سنگ‌نبشتهٔ بیستون در ارتفاع چند ده متری از سطح زمین و بر دامنهٔ جنوبی کوه پرآو ساخته شده است و از آثار به جای مانده از پلکانی در قسمت بالایی کوه بیستون احتمال می‌رود که سنگ تراشان از این راه برای رسیدن به محل سنگ نبشته استفاده می‌کرده‌اند و پس از پایان کار پلکان را به منظور غیرقابل دسترس کردن اثر تراش داده‌اند. سنگ‌نبشتهٔ بیستون بر صخره ای از جنس سنگ آهک ایجاد شده که بنا به آثار لعاب قهوه‌ای رنگی که سطح سنگ نبشته را پوشانده و همچنین بقایای سربی که در چند سطر نخست اثر دیده شده‌است به نظر می‌آید که در پایان کار برای افزایش طول عمر اثر تمام نمای آن را با اندودی ناشناخته پوشانده‌اند.[نیازمند منبع]
بر اساس نظرات ترومپلمان که لوشی و هینتس نیز آن را پذیرفته‌اند، کنده کاری این نقش برجسته و قلم زنی این کتیبهٔ سه زبانه به ترتیب پی آیند انجام گرفته‌است:
- نقش برجسته
- نخستین روایت عیلامی بر روی چهار صفحهٔ سمت راست
- روایت اکدی روی تخته سنگ بلند سمت چپ
- روایت فارسی باستان در چهار صفحهٔ زیر نقش برجسته
- دومین نسخهٔ روایت عیلامی را در سه صفحهٔ زیر روایت اکدی، در سال ۵۱۸ ق. م و پس از آن افزوده‌اند که اضافه کردن نقش اِسکونخهٔ شورشی به نخستین روایت ایلامی آسیب زده‌است.
- افزودن قطعهٔ پنجمی به فارسی باستان پس از افزودن تصویر اسکونخه.[۶]
در منابع دیگر[ویرایش]
در اخبار و روایات محلی معاصر ایران اینطور شایع شده‌است که در کوه بیستون پیکر نه درویش نقش شده‌است. در روایات و اخبار قرون وسطی و معاصر مضمون و معنای کتیبه‌های داریوش روشن نبوده‌است. گرچه کتیبه بیستون برای دیر زمانی یادگار فرمانروای عظیم ایران بوده، از آنجا که خواندن آن میسر نبوده و به‌علاوه خط میخی فارسی باستان نیز در پایان سلطنت هخامنشیان به کلی فراموش شده بود، از اینرو مضمون و معنای کتیبهٔ مزبور حتی برای رزم‌آوران اسکندر مقدونی نیز معمائی بوده‌است. موقع خاص صخرهٔ بیستون که در کنار جادهٔ کاروان‌رو در ارتفاع زیاد، بالای جلگه‌ای وسیع و حاصل‌خیز قرار گرفته و نیز شاید این نکته که محل مزبور مقدس و قابل احترام است موجب آن بوده که داریوش این محل را برای نقش کتیبهٔ خود برگزیند.[۷]
به علت اهمیت این جادهٔ کاروان‌رو که همدان را به بغداد متصل می‌کرده، جغرافی‌دان‌های عرب مخصوصاً ابن رسته آن را به تفضیل توصیف کرده‌اند. دربارهٔ جغرافی‌دان عرب ابن حوقل در حدود سال ۹۷۷ میلادی می‌نویسد که در کوه بیستون تصویر یک مکتب‌خانه با معلمی چوب در دست و تعدادی شاگرد و همچنین یک آشپزخانه با آشپزی که چمچه در دست دارد و نیز دیگی بر روی سه‌پایه، نقش شده‌است.[۸]
نقش برجسته[ویرایش]
ارتفاع کلی کتیبه ۷ متر و ۸۰ سانتیمتر و طول آن ۲۲ متر می‌باشد و در مرکز آن ۵ ستون به خط میخی فارسی باستان دیده می‌شود. هر یک از ۴ ستون اولیه قدری کمتر از ۲ متر عرض و ۴ متر ارتفاع دارد. متن فارسی باستان جمعاً ۵۲۵ سطر دارد. بر روی پنج ستون مذکور اهورامزدا بر روی صفحهٔ برآمده‌ای قرار گرفته و بر روی همهٔ این اشکال در حال پرواز است. اهورامزدا با چهرهٔ انسانی و ریشی مستطیلی تجسم یافته و از میان انوار یک فرص خورشید بسیار بزرگ که در حال نورافشانی، پدیدار گشته‌است. بر روی سر او یک تاج تابناک با شاخ‌هایی قرار گرفته که نشانه و رمز خدایی بودن اوست. اهورامزدا دست چپش را با حلقه‌ای به سوی داریوش دراز کرده و به این ترتیب مشغول انجام مراسمی مبنی بر تسلیم قدرت و سلطهٔ پادشاهی به داریوش می‌باشد. وی با دست راستش که بلند کرده خیر و برکت برای داریوش می‌خواهد. خود داریوش تاج پادشاهی بر سر دارد. سبیلهایش تابیده و ریشش مستطیلی شکل و به شیوهٔ ریش پادشاهان آشور است که ده طره داشته. داست راست داریوش به حالت دعا و راز و نیاز به سوی اهورامزدا دراز است و با دست چپش کمانی را گرفته‌است. داریوش به اندازهٔ معمولی یعنی به قد ۱۸۰ سانتیمتر نشان داده شده‌است. داریوش با پای راست خود گئومات را زیر لگد انداخته به‌طوری‌که یک پا و دو دست گئومات به حالت تضرع بالا آمده‌است. از سمت چپ، در پشت سر داریوش دو نفر از درباریان نیزه‌دار و کماندار با تیرکش ایستاده‌اند و هر دو ریش‌های بلندی دارند. با توجه به نقشه‌های نقش رستم، نیزه‌دار مذکور «گبری»[پ ۱] و کماندار «آسپاتینا»[پ ۲] می‌باشد. این دو نفر قدشان از داریوش کوتاه‌تر و در حدود ۱۵۰ سانتیمتر است، ولی از پادشاهان یاغی که مجسمهٔ آن‌ها تا سینهٔ داریوش است (۱۲۰ سانتیمتر)، بلندترند. پشت گئومات بلافاصله ۸ نفر از غاصبان تخت و تاج پادشاهی و پیشوای قبیلهٔ سکاها، «تیگراخائودا»[پ ۳] که نظر به تیزی نوک کلاهش هشت سانتیمتر از داریوش بلندتر است، نقش گردیده‌است. همهٔ آن‌ها به وسیلهٔ زنجیری به یکدیگر متصل هستند. قسمتی از مجسمه‌های کتیبهٔ بیستون در زمان دو جنگ جهانی موقعی که سربازان از کنار آن عبور کرده‌اند، ویران گردیده‌است. مجموعاً این نقوش حد متوسط ۳ متر ارتفاع و ۵٫۴۸ متر طول دارد.[۹]
این نقش برجسته پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد. طول این نقش برجسته ۶ متر و عرض آن ۳٫۲۰ متر می‌باشد،[۱۰] نماد فروهر بالای نقش دیده می‌شود. داریوش دست راستش را به نشانه ستایش اهورامزدا بالا برده و پای چپش را بر سینه گئومات مغ که زیر پای او افتاده نهاده‌است. شورشیان که دست‌هایشان از پشت و گردنشان با ریسمان به هم بسته شده‌است پشت سر هم در برابر داریوش ایستاده‌اند. یک نیزه دار و یک کماندار پشت سر داریوش دیده می‌شوند. بلندی قامت داریوش در نقش ۱۸۰ سانتیمتر، قامت نیزه دار و کماندار حدود ۱۵۰ سانتیمتر و قامت شورشیان حدود ۱۲۰ سانتیمتر است. متن و نقش بر اثر عواملی چند از جمله عوامل زمین شناختی فرسایش باران و باد رسوب مواد آلی رشد جلبک در درز سنگ‌ها و تأثیر سایر پدیده‌های طبیعی فیزیکی شیمیایی و نیز تخریب به دست بشر به ویژه در عصر رواج تفنگ - که از قسمت‌های برجسته و نمایان تر نقش و از فاصله دور به عنوان نشانه استفاده می‌کرده‌اند - و ناآگاهی‌ها و بی‌مبالاتی‌های دیگر آسیب جدی دیده‌است.
اسامی کسانی که در بند کشیده شده‌اند (به ترتیب از سمت داریوش):[۱۰]
| ردیف | نام | شناسه |
|---|---|---|
| ۱ | آثرین | اولین انقلابی شوش |
| ۲ | ندئیت ب ئیر | اولین انقلابی بابل |
| ۳ | مرتی ی | دومین انقلابی شوش |
| ۴ | فرورتیش | انقلابی ماد |
| ۵ | چی ثرتخم | انقلابی ساگارات |
| ۶ | وه یزدات | انقلابی پارس |
| ۷ | ارخ | دومین انقلابی بابل |
| ۸ | فرادا | انقلابی مرو |
| ۹ | سکونخا | انقلابی ساکاییه |
سنگ نبشته[ویرایش]
ستون یک (DB I 1-15)
متن سنگنبشته را می‌توان (بر اساس ترجمه آلمانی آن) به صورت زیر خلاصه کرد:
- ستون یک: نام شاه؛ عناوین؛ سلسله نسب؛ حدود و رسم حکومتش.[۱۱]
- ستون دو: قتل بردیا توسط کمبوجیه؛ شورش گئومات؛ مرگ کمبوجیه؛ ترور گئومات؛ جانشینی داریوش بر تخت سلطنت.[۱۱]
- ستون سه: شورش آثرین در عیلام و ندینتئیرا در بابل؛ اعدامشان.[۱۱]
- ستون چهار، بند۱: فهرست ۹ استانی که هنگام حضور داریوش در بابل شوریدند.[۱۱]
- ستون چهار، بند۲: شورش مارتیا در عیلام و اعدامش.[۱۱]
- ستون چهار، بند۳: شورش فرورتیش در ماد و اعدامش در اکباتان؛ پیروزی‌های متعدد در همین زمان توسط فرماندهان شاه بر شورشیان ارمنی بدست آمد. شورش چیچَتَخما در سَگَرتیا و اعدامش.[۱۱]
- ستون چهار، بند۴: پارت و هیرکانیا، به شورش فرورتیش ملحق می‌شوند؛ که توسط پدر داریوش، ویشتاسپ، سرکوب می‌شوند.[۱۱]
- ستون چهار، بند۵: شورش فراده در مرو و سرنگونی‌اش توسط دادرشیش.[۱۱]
- ستون چهار، بند۶: شورش وهیَزداته در پارس و اعدامش.[۱۱]
- ستون چهار، بند۷: وقایع تحریک پیروان وهیَزداته در ارچوسیه و پایان دادن آن توسط ساتراپ ویوانه.[۱۱]
- ستون پنج: شورش ارخهٔ ارمنی در بابل و اعدامش.[۱۱]
- ستون پنج، بند۱: خلاصهٔ ۹ وانمودگر تخت شاهی و ۹ نبرد با آنان.[۱۱]
- ستون پنج، بند۲: دلایل برخاستن و سرکوب این شورش‌ها: «دروغ» و بزرگداشت اهورامزدا.[۱۱]
- ستون پنج، بند۳: هشدار دربارهٔ دروغ.[۱۱]
- ستون پنج، بند۴: تصریح رسمی شاه دربارهٔ علاقه‌اش به حقیقت.[۱۱]
- ستون پنج، بند۵: یگانگی موفقیت داریوش.[۱۱]
- ستون پنج، بند۶: درخواست شاه به مردمان آینده برای منتشر کردن متن سنگنبشته.[۱۱]
- ستون پنج، بند۷: یاری اهورامزدا به داریوش.[۱۱]
- ستون پنج، بند۸: درخواست شاه به شاهان آینده و کسانی که لوحه تاریخی بیستون را می‌بینند.[۱۱]
- ستون پنج، بند۹: ۶ یاور داریوش علیه گئومات؛ راهنمایی شاهان آینده برای حمایت از نسل این حمایت کنندگان.[۱۱]
- ستون پنج، بند۱۰: معرفی نوشته جدید و پراکنده شدن متن.[۱۱]
- ستون پنج، بند۱۱: شورش ئَتَمَئیته در عیلام و سرنگونی‌اش توسط گبریَس.[۱۱]
- ستون پنج، بند۱۲: پیروز داریوش بر سکاها به فرماندهی سکونخا.[۱۱]
نکته‌های اصلی کتیبه بیستون از این قرار است: معرفی داریوش از زبان خود او، دودمان هخامنشی، چگونگی اعاده پادشاهی به هخامنشیان، شیوه حکومت داریوش، مرگ کمبوجیه، طغیان گئوماتا و کشته شدن او در پاییز ۵۲۲ ق م، شورش و طغیان در بسیاری از سرزمین‌ها و سرکوبی آن‌ها و اعاده نواحی بسیاری که از فرمانبرداری سر باز زده بودند، پیروزی‌هایی که در نوزده نبرد نصیب داریوش شده‌است و از جمله پیروزی مهم و دشوار بر سکاها، چگونگی استقرار آرامش و امنیت در امپراتوری پهناور، رد ادعاهای یاغیان ضدحکومت، هشدار نسبت به دروغگویی، دفاع از راستی و راستگویی، دعای نیک در حق کشور و مردم، سپاسگزاری داریوش از یاریهای اهورامزدا در غلبه بر معارضان و بازگشتن صلح، اندرز به شاهان آینده و کسانی که کتیبه بیستون را می‌خوانند، نام کسانی که در غلبه بر گئوماتا از داریوش پشتیبانی کردند و اشاره به انتشار متن کتیبه در سراسر قلمرو هخامنشی به خط میخی و سه زبان پارسی باستان، بابلی و ایلامی.
این کتیبه‌ها کلید کشف رمز کلیهٔ خطوط میخی گردید. به ویژه «سر هـ. رالینسون» در این موفقیت سهمی بسزا دارد. [نیازمند منبع]
پژوهش‌ها[ویرایش]
عرصه به‌دست آبراهام والنتاین ویلیامز جکسون در سال ۱۹۰۳ میلادی مورد بررسی قرار گرفته‌است.[۱۲]
آثار دوره‌های مختلف بر کوه بیستون[ویرایش]
- کتیبه گودرز
- تندیس هرکول
- کتیبه شیخ علی خان زنگنه
- فرهاد تراش
- سنگ بلاش
نگارخانه[ویرایش]
پیکره سکونخا در کتیبه بیستون
جستارهای وابسته[ویرایش]
- نقش‌برجسته آنوبانی‌نی
- جدول مکانی میراث جهانی بر اساس منطقه
- متن کامل سنگنبشته بیستون
- کاخ بیستون
- پل بیستون
- پاتیگرابانا
معادل انگلیسی[ویرایش]
↑ Gobri
↑ Aspatina
↑ Tigra Khaoda
پانویس[ویرایش]
↑ «دربارهٔ سنگ‌نوشته داریوش بزرگ در بیستون». وبگاه پژوهش‌های ایرانی، سه شنبه ۲۰ تیر ۱۳۸۵. بازبینی‌شده در ۱ اوت ۲۰۱۱.
↑ United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (انگلیسی) بازدید در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۰
↑ خبرگزاری میراث فرهنگی بازدید در ۲۶ ژوئیه ۲۰۱۰
↑ بارتولد، و. تذکرۀ جغرافیای تاریخی ایران، ترجمۀ حمزه سردادور (طالب‌زاده)، طهران: چاپخانۀ‌اتحادیه، چاپ یکم: ۱۳۰۸؛ ص ۲۴۹.
↑ کتاب سبز (بانک اطلاعات استان کرمانشاه)، سید ضیاء الدین خرمشاهی، کانون تبلیغاتی دالاهو، دی ۱۳۷۵، صفحهٔ ۲۰۹
↑ Trumpelmann، L (۱۹۶۷). «Zur Enstehungsgeschichte des Monumentes Dareios I. Von Bisutun und zur Datierung der Einfuhrung der altpersischen Schrift». AA: ۲۸۱-۲۹۸..mw-parser-output cite.citationfont-style:inherit.mw-parser-output qquotes:"""""""'""'".mw-parser-output code.cs1-codecolor:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit.mw-parser-output .cs1-lock-free abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-lock-subscription abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registrationcolor:#555.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration spanborder-bottom:1px dotted;cursor:help.mw-parser-output .cs1-hidden-errordisplay:none;font-size:100%.mw-parser-output .cs1-visible-errorfont-size:100%.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-formatfont-size:95%.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-leftpadding-left:0.2em.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-rightpadding-right:0.2em
↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، 32.
↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، 32.
↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، 24-26.
↑ ۱۰٫۰۱۰٫۱ سازمان میراث فرهنگی استان کرمانشاه بازدید در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۰
↑ ۱۱٫۰۰۱۱٫۰۱۱۱٫۰۲۱۱٫۰۳۱۱٫۰۴۱۱٫۰۵۱۱٫۰۶۱۱٫۰۷۱۱٫۰۸۱۱٫۰۹۱۱٫۱۰۱۱٫۱۱۱۱٫۱۲۱۱٫۱۳۱۱٫۱۴۱۱٫۱۵۱۱٫۱۶۱۱٫۱۷۱۱٫۱۸۱۱٫۱۹۱۱٫۲۰۱۱٫۲۱۱۱٫۲۲ Schmitt، BISOTUN iii. Darius's Inscriptions، 4: 299-305.
↑ A. V. Williams Jackson, The Great Behistun Rock and Some Results of a Re-Examination of the Old Persian Inscriptions on It, Journal of the American Oriental Society, vol. 24, pp. 77–95, 1903
منابع[ویرایش]
آذرنگ، عبدالحسین. «بیستون». [[دانشنامه جهان اسلام]]. تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱/۹/۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱/۹/۲۰۱۳. تاریخ وارد شده در|تاریخ بازبینی=،|تاریخ بایگانی=را بررسی کنید (کمک); تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
داندامایف، محمد (۱۳۸۶). ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی. ترجمه توسط روحی ارباب. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. شابک ۹۷۸–۹۶۴–۴۴۵–۳۳۴–۲ مقدار|isbn=را بررسی کنید: invalid character (کمک).
Farkas, Ann (۱۹۸۵). "The Behistun Relief". THE Cambridge History of Iran. ۲. New York: Cambridge University Press. ISBN 0521200911..mw-parser-output cite.citationfont-style:inherit.mw-parser-output qquotes:"""""""'""'".mw-parser-output code.cs1-codecolor:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit.mw-parser-output .cs1-lock-free abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-lock-subscription abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registrationcolor:#555.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration spanborder-bottom:1px dotted;cursor:help.mw-parser-output .cs1-hidden-errordisplay:none;font-size:100%.mw-parser-output .cs1-visible-errorfont-size:100%.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-formatfont-size:95%.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-leftpadding-left:0.2em.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-rightpadding-right:0.2em
HERZFELD, E; FRYE, R. N (۱۹۸۶). "BĪSUTŪN". THE ENCYCLOPAEDIA OF ISLAM. ۱ (۲ ed.). LEIDEN: E. J. BRILL. ISBN 90 04 08114 3.
Schmitt, Rüdiger (۱۹۹۰a). "BISOTUN i. Introduction". [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]. ۴. New York: Bibliotheca Persica Press. Retrieved ۱/۱۰/۲۰۱۳. Check date values in:|تاریخ بازبینی=(help); URL–wikilink conflict (help)
Schmitt, R (۱۹۹۰b). "BISOTUN iii. Darius's Inscriptions". [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]. ۴. New York: Bibliotheca Persica Press. Retrieved ۱/۱۰/۲۰۱۳. Check date values in:|تاریخ بازبینی=(help); URL–wikilink conflict (help)
پیوند به بیرون[ویرایش]
 | در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سنگنبشته بیستون موجود است. |
- تصاویری از بیستون
- تصاویری از سنگ نگاره بیستون
بیستون دانشنامه اسلام- متن سنگ‌نبشته‌های پارسی باستان (با ترجمه انگلیسی)
سنگ‌نبشته‌های هخامنشیان | ||
|---|---|---|
| بیستون | بیستون (متن کامل) |  |
| تخت جمشید | آپادانا: پارسی باستان پلکان • ایلامی و بابلی پلکان • پی‌بنا • آجرهای لعابی دیوار جنوبی: پارسی یکم • پارسی دوم • بابلی • ایلامی کاخ ه: سنگنبشته اردشیر یکم • سنگنبشته اردشیر سوم کاخ تچر: پنجره • درگاه • ایوان • نمای جنوبی • نمای غربی • ساسانی • دستگیره درب • سنگنبشته اردشیر سوم کاخ هدیش: ستون‌های ایوان شمالی دیگر: دیوار کاخ دروازه کشورها | |
| کاخ آپادانای شوش | کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش (رحمت) • کتیبه اردشیر دوم در کاخ آپادانای شوش | |
| نقش رستم | سنگنبشته داریوش بزرگ در نقش رستم | |
| گنج‌نامه | گنج‌نامه | |
| جزیره خارک | سنگنبشته هخامنشی (جزیره خارک) | |
| وان ترکیه | کتیبه سه زبانه خشایارشا در ترکیه | |
| سوئز مصر | کتیبه‌های داریوش بزرگ در سوئز | |
| دیگر کتیبه‌ها | استوانه کوروش | |
رده | ||
استان کرمانشاه | ||
|---|---|---|
| مرکز |
|    |
| شهرستان‌ها |
| |
| شهرها |
| |
| جاذبه‌های گردشگری |
| |
| نوشتارهای مرتبط |
| |
میراث جهانی یونسکو در ایران | ||
|---|---|---|
| فرهنگی |
|   |
| طبیعی | دشت لوت | |
| ||
|---|---|---|
|  | |
جستار وابسته: فهرست ساتراپی‌های هخامنشیان | ||
ردهها:
- سنگنبشته بیستون
- استان کرمانشاه
- بناهای تاریخی استان کرمانشاه
- بناهای تاریخی ایران
- تاریخ باستان
- تندیسهای خاور نزدیک باستان
- جاذبه‌های گردشگری استان کرمانشاه
- رقابتها و درگیری‌های داخلی ایران زمان هخامنشی
- داریوش یکم
- ساختمانها و سازه‌ها در استان کرمانشاه
- سنگ‌نبشته‌های ایلامی
- سنگ‌نبشته‌های بابلی
- سنگ‌نبشته‌های پارسی باستان
- سنگ‌نبشته‌های داریوش بزرگ
- کوروش بزرگ
- میراث جهانی یونسکو در ایران
- هخامنشیان
- سنگنگارههای تاریخی شهرستان هرسین
- آثار دوره هخامنشیان در شهرستان هرسین
- آثار هزاره ۱ (پیش از میلاد) در شهرستان هرسین
- نمادهای بیستون
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"1.160","walltime":"1.469","ppvisitednodes":"value":9297,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":733324,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":117544,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":21,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":0,"limit":500,"unstrip-depth":"value":1,"limit":20,"unstrip-size":"value":27535,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":1,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 1015.084 1 -total"," 44.03% 446.967 21 الگو:Navbox"," 26.23% 266.242 2 الگو:پانویس"," 15.83% 160.658 10 الگو:Navbox_subgroups"," 14.70% 149.261 1 الگو:ادبیات_فارسی"," 13.92% 141.313 1 الگو:Navbox_with_collapsible_sections"," 10.54% 107.021 1 الگو:یادکرد_ژورنال"," 8.81% 89.420 1 الگو:یادکرد_وب"," 8.67% 87.971 2 الگو:یادکرد_کتاب"," 7.87% 79.918 1 الگو:Coord"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.365","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":7160999,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1271","timestamp":"20190409213318","ttl":2592000,"transientcontent":false);mw.config.set("wgBackendResponseTime":135,"wgHostname":"mw1267"););
