Skip to main content

سنگ‌نوشته‌های پارسی باستان محتویات تاریخچه پژوهش در زبان فارسی باستان[ویرایش] آریارَمنَه[ویرایش] اَرشام[ویرایش] کوروش بزرگ[ویرایش] داریوش بزرگ[ویرایش] خشایارشا[ویرایش] اردشیر اول[ویرایش] دیگر پادشاهان هخامنشی[ویرایش] قطعه‌های جعلی[ویرایش] جایگاه اهورامزدا و پادشاه در کتیبه‌های هخامنشی[ویرایش] لاتین[ویرایش] پانویس[ویرایش] جستارهای وابسته[ویرایش] منابع[ویرایش] پیوند به بیرون[ویرایش] منوی ناوبریEncyclopædia Iranicaو

باستان‌شناسی ایرانزبان پارسی باستانسنگ‌نبشته‌های ایرانسنگ‌نبشته‌های ایلامیسنگ‌نبشته‌های بابلیسنگ‌نبشته‌های پارسی باستانسنگ‌نبشته‌های خشایارشاسنگ‌نبشته‌های کاخ تچر


هخامنشیفارسی باستانآنتونیو دو گووه‌آدن گارسیا د سیلوا فیگورواپیترو دلاوالهژان شاردنفارسی باستانکارستن نیبورراست به چپپادشاهان ایرانایران باستانزبان اوستاییقاره آفریقاخط میخیزبان عربیاهرام مصرزبان یونانیطلا












سنگ‌نوشته‌های پارسی باستان




از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد






پرش به ناوبری
پرش به جستجو


در دوران هخامنشی، کتیبه‌های حکاکی شده بر روی کوه‌ها به سه زبان عیلامی، فارسی باستان و اکدی نوشته شده‌است. این مقاله به توصیح کتیبه‌های فارسی باستان می‌پردازد.




محتویات





  • ۱ تاریخچه پژوهش در زبان فارسی باستان


  • ۲ آریارَمنَه


  • ۳ اَرشام


  • ۴ کوروش بزرگ


  • ۵ داریوش بزرگ


  • ۶ خشایارشا


  • ۷ اردشیر اول


  • ۸ دیگر پادشاهان هخامنشی


  • ۹ قطعه‌های جعلی


  • ۱۰ جایگاه اهورامزدا و پادشاه در کتیبه‌های هخامنشی


  • ۱۱ لاتین


  • ۱۲ پانویس


  • ۱۳ جستارهای وابسته


  • ۱۴ منابع


  • ۱۵ پیوند به بیرون




تاریخچه پژوهش در زبان فارسی باستان[ویرایش]


اولین آشنایی اروپائیان با خطوط میخی در سال ۱۶۱۸ میلادی روی داد یعنی در زمانی که سفرای پادشاه اسپانیا فیلیپ سوم در دربار شاه عباسی اول بنام‌های راهب آنتونیو دو گووه‌آ[Latin ۱] و دوک دن گارسیا د سیلوا فیگوروا[Latin ۲] برای اولین بار در اروپا موضوع علائم میخی را که در ویرانه‌های کاخ داریوش بزرگ در تخت‌جمشید پیدا شده بود به اطلاع محققین رساندند. گارسیا یادآور شد که خطوطی را که دیده بهیچ‌وجه با خطوط دیگر شباهت نداشته و صور هرمی شکلی است که به طرق مختلف نقش شده‌است.[۱]


در سال ۱۶۲۱ پیشاهنگ شرقی‌شناس کشور ایتالیا به نام پیترو دلاواله ویرانه‌های تخت جمشید را توصیف نمود و از پنج علامت خطوط میخی نسخه‌هایی عکس‌برداری، یعنی شبیه‌نویسی کرد. با توجه به سمت و جهت استقرار علائم چنین استنباط نمود که خطوط مزبور باید از چپ به راست خوانده شود. دلاواله علائم میخی را به دقت نسخه‌برداری کرد و جهت خواندن خطوط مزبور را تعیین نمود.[۲]


در سال ۱۶۷۴ جهانگرد فرانسوی موسوم به ژان شاردن نسخه‌ای از کتیبه‌های فارسی باستان را به همراه خود به کشور اروپا برد. او به اشتباه تصور می‌کرد که کتیبه‌های مزبور باید مانند هزوارش‌های چینی از بالا به پائین خوانده شود.[۳]


کشف رمز خواندن خطوط میخی بعدها به کندی انجام گرفت؛ بدین معنی که برای خواندن کتیبه‌ها لازم بود معنای هر علامت معلوم گردد، در حالی که هنوز زبانی که این خطوط میخی بدان تحریر شده بود و زمان تحریز و ملت منتسب به آن از مسائل مجهول به‌شمار می‌رفت.[۴]


در ماه مارس ۱۷۶۵ میلادی، کارستن نیبور مورخ شهیر و نامی، در حین سیر و گردش خویش، چند روزی را هم در تخت‌جمشید گذرانید و از کتیبه‌های معروف و تازه کشف شده نسخه‌برداری دقیق نمود. این اقدام وی گامی بود که به جلو برداشته شد، زیرا تا آن زمان هنوز در اروپا نسخهٔ دقیقی از متون مرتبط به یکدیگر وجود نداشت. کارستن نیبور نظر پیترو دلاواره را مبنی بر اینکه خطوط میخی باید از راست به چپ خوانده شود تائید و تصدیق نمود و علاوه بر آن نیبور به این نکته توجه کرد که کلیهٔ کتیبه‌های تخت‌جمشید در سرستون قرار گرفته یا در روی لوحه‌های جداگانه‌ای منقوش است و این لوحه‌ها هم سه‌گانه بوده‌است. در نتیجهٔ این مشاهدات چنین نتیجه گرفت که کتیبه‌های مزبور با سه نوع خط نوشته شده، ولی متن همهٔ آن‌ها یکی است. خط نوع اول ساده‌تر و الفبایی و مشتمل بر ۴۲ علامت می‌باشد. اثر نی‌بور که در سال ۱۷۷۸ میلادی انتشار یافت در امر آشنایی اروپائیان با خطوط میخی کمک شایانی نمود و مبنا و پایهٔ کشف رمز خواندن خط مزبور قرار گرفت و از اینرو تمام کوشش‌ها در راه مطالعه و تحقیق دربارهٔ خط ساده معطوف و متمرکز گردید.[۵]


در سال ۱۷۹۸ م دانشمند آلمانی، گ تیخسن[Latin ۳] به این نتیجه رسید که خط کج در کتیبه‌های نوع اول جنبه مقسم کلمات را دارد. او بعد از دقت زیاد پی برد که تعداد علائم بین این‌گونه مقسم‌ها، هیچ‌گاه از رقم ده تجاوز نمی‌کند. این مشاهدات سبب شد که تیخسن با نظر نیبور مبنی بر اینکه نوع اول خط الفبایی است و گروه علائم واقع در بین خطوط میخی کج، معرف واژه‌ها و کلمات می‌باشد و هر علامتی نماینده یک حرف است، موافقت کرد. به‌علاوه تیخسن، اینطور فکر می‌کرد که هر سه نوع خط جنبه الفبایی دارد و خود کتیبه‌ها مربوط به پادشاهان پارت و اشکانی می‌باشد، گرچه تمام نظرات «تیخسن» کاملاً منطبق با واقعیت نبود، اما بدون تردید نظر وی در مورد مفهوم و معنای خط کج در کشف خواندن خطوط میخی قدمی بسیار مؤثر بود.[۶]


در سال ۱۸۰۲ م ف. مونتر[Latin ۴] دانمارکی چنین نظر داد که گروه علائمی که زیاد دیده می‌شود، حاوی القاب پادشاهان است و چون این کتیبه‌ها در ایران کشف شده، بنابراین باید چنین حدس زد که به دستور و فرمان پادشاهان ایران نیز حک گردیده است. مقارن همین احوال باستان‌شناسان نیز به نوبه خود اعتراف کردند که کاخ‌های پرسپولیس (مجموعاً) از کاخ‌های هخامنشیان به‌شمار می‌آید و کتیبه‌هایی که روی دیوارهای کاخ را پوشانیده است به دوره‌ای منسوب است که بناهای مزبور ساخته شده‌است. از اینرو مونتر چنین نتیجه گرفت که زبان نوع اول مربوط به زبان ایران باستان و نزدیک به زبان اوستا است. او توجه به قوانین و قواعد زبان اوستایی و مراجعه به خطوط پهلوی و گرجی و ارمنی چهارده علامت از علائم خطوط میخی را خواند، ولی به‌طوری‌که بعداً معلوم گردید، از آن چهارده علامت فقط دو حرف a و b را صحیح خوانده بود. مونتر به این مطلب نیز توجه کرد که در نقش رستم نقوش برجسته مصری‌ها و نوبی‌ها و سایر ملل آفریقایی یعنی کسانی که از اتباع دولت ایران بوده و جز خراجگزار پادشاهان ایران باستان محسوب می‌شدند، کنده شده‌است. طبق منابع و مآخذ یونانی معلوم بود که سرزمین امپراطوری عظیم‌الشان ایران تا قاره آفریقا فقط در دوران سلطه و اقتدار هخامنشیان گسترش داشته‌است. پس مونتر اینطور نتیجه گرفت که کتیبه‌های خط میخی مکشوف در ایران به سه زبان عمده حکومت هخامنشیان تنظیم گردیده و موضوع متن‌های تمام انواع خطوط یکی است. مونتر نظر مهم دیگری نیز ابراز کرد و گفت که امکان دارد بعضی از تغییرات در انتهای گروه علائم (کلمات) تغییرات صرفی و دستوری باشد.[۷]


بدین ترتیب اقدامات مربوط به کشف رموز خواندن خط میخی به کندی و تحمل رنج زیاد پیش می‌رفت و تمام نتایج مثبتی که به دست می‌آمد از دایره فرضیه و توهم قدم فراتر نمی‌نهاد. بیش از ۱۰۰ سال گذشت تا فقط ۲ علامت، آنهم از روی حدس شناخته شد. جای تعجب نیست که بسیاری از محققین راه تخیل پیمودند به‌طوری‌که در سال ۱۸۰۲، شخصی بنام لیختن اشتین[Latin ۵] اعتقاد راسخ داشت که علائم خطوط میخی هر سه نوع از انواع الفبای کوفی است و باید از راست به چپ خوانده شود. او معتقد بود که این خطوط به زبان عربی نوشته شده و به سبک و روش آیات قرآن حاوی آیاتی است. یکی دیگر از معاصرین تیخسن، بنام س. ویته[Latin ۶] عقیده داشت که اهرام مصر و ویرانه‌های تخت جمشید در طبیعت به وجود آمده‌اند و نتیجه و ثمره پیدایش آتشفشانی است. قبل از آن بعضی دانشمندان می‌کوشیدند تا خطوط میخی را به زبان یونانی بخوانند.[۸]


گروتفند ۲۷ ساله به خواندن کتیبه‌های خطوط میخی تخت جمشید پرداخت. اساس کار او به این منوال بود که بعضی از نظریات و افکار پیشینی‌ها را پذیرفت و با ابنی نظر که خط کج، مقسم کلمات است موافقت نمود. همچنین تائید کرد که گروه هفت علامتی که غالباً و مکرراً به چشم می خورد به معنای پادشاه است و کتیبه‌های مزبور متعلق به دوره هخامنشیان می‌باشد و برای تعیین نام واقعی پادشاهان ایران باید به زبان اوستایی متوسل شد و علامتی که بیشتر به چشم می خورد همان حرف «a» می‌باشد. بدیهی است این نظریات باز هم کلاً جنبه فرضیه را داشت، ولی گروتفند از بین کلیه این فرضیه‌ها و نظریه‌ها روش خود را برگزید.[۹]



آریارَمنَه[ویرایش]


کتیبه آریارَمنَه که بر روی لوحه‌ای از طلا نگاشته شده و در همدان کشف گردیده است، مشتمل بر معرفی شاه و نسب او و اینکه اَهورامَزدا این سرزمین را بدو عطا کرده‌است و به خواست او، شاه این سرزمین است و سرانجام در خواست حمایت از اَهورَه مَزدا است.[۱۰]



اَرشام[ویرایش]


کتیبه ارشام بر روی لوحه‌ای از طلا نگاشته و در همدان کشف گردیده، شامل ۱-معرفی شاه و نسب او ۲- ستایش اهوراه مزدا ۳-درخواست حمایت از او است.[۱۱]



کوروش بزرگ[ویرایش]


سه کتیبه کوچک آسیب دیده از کوروش در دشت مُرغاب به دست آمده‌است که در آن‌ها کوروش خود را معرفی کرده‌است. دانشمندان عموماً اعتقاد دارند که کتیبه‌های نامبرده پس از زمان شاهان فوق به دستور جانشینان نوشته شده‌است.[۱۲]



داریوش بزرگ[ویرایش]


از داریوش کتیبه‌های در بیستون، تخت جمشید و نقش رستم، شوش، سوئز، الوند و همدان بر جای مانده‌است.[۱۳]


کتیبه بیستون


کتیبه بیستون


مهمترین کتیبه داریوش در بیستون است که در آن چگونگی به سلطنت رسیدن و غلبه خود را بر بردیای غاصب و شورشیان بیان کرده‌است. این کتیبه که مفصل‌ترین کتیبه فارسی باستان، دارای پنج ستون و به سه زبان فارسی باستان، اکدی و عیلامی است. علاوه بر این کتیبه بزرگ، ده کتیبه کوچک که هر کدام دارای چند کلمه بیش نیست و در آن نام شورشیان ذکر شده و یک کتیبه ۱۸ سطری که مشتمل بر معرفی داریوش است، در بیستون کشف گردیده است.[۱۴]


تخت جمشید

در تخت جمشید هفت کتیبه از داریوش برجای مانده یا به دست آمده که بعضی از آن‌ها کتیبه‌های کوچکی هستند؛ مشتمل بر معرفی داریوش. بعضی از آن‌ها مفصل ترند:


  1. کتیبه Dpd که مشتمل بر ۱-مدح اهوره مزدا ۲- توصیف سرزمین پارس ۳- دعا است.[۱۵]

  2. کتیبه Dpe که مشتمل بر ۱-معرفی داریوش ۲- سرزمین‌هایی که خراج‌گزار او بودند ۳- اندرز به فرمانروایان آینده و دعا.[۱۶]

  3. کتیبه Dph بر روی لوحه طلا و نقره حک شده‌است و درباره تصرف قلمرو سکها نوشته شده‌است.[۱۷]

نقش رستم

از داریوش در نقش رستم) در چند فرسنگی شمال تخت جمشید) چند کتیبه بسیار کوچک در معرفی درباری‌های خود و مردهای سرزمین‌های دیگر و دو کتیبه بزرگ بر جای مانده‌است:


  1. کتیبه DNa که دارای ۶۰ سطر است و مشتمل بر ۱-مدح اَهوره مزدا ۲-معرفی داریوش ۳-برشمردن سرزمین‌های خراج‌گذار ایران ۴- درباره فرونشاندن شورش‌ها ۵-شکرگذاری از اهوره مزدا و دعا برای خود و خانواده‌اش ۶- اندرز به فرمانرواهای بعدی است.[۱۸]

  2. کتیبه DNb دارای ۶۰ سطر مشتمل بر ۱- مدح ۲اهُوره مزدا ۲-معرفی خود و روش فرمانروایی و خصوصیات هنرها و فضائل او ۳- اندرز به دیگران است.[۱۹]

شوش


کتیبه داریوش در شوش


در شوش ۱۹ کتیبه از داریوش باقی مانده‌است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:


  1. کتیبه DSe: در ۵۲ سطر مشتمل بر ۱- مدح اهوره مزدا ۲- معرفی داریوش ۳- نام سرزمین‌های خراج‌گزار ۴- روش حکومت و شرح بعضی از کارهای داریوش ۵- دعا به خود، نوشته شده‌است.[۲۰]

  2. کتیبه DSf: در ۵۸ سطر نوشته شده‌است و مشتمل بر ۱- مدح اهوره مزدا ۲- معرفی داریوش و ستایش اهوره مزدا که پادشاهی را به او اعطا کرده‌است. ۳- درباره ساختن کاخ شوش و مواد ساختمانی که در آن به کار رفته‌است. ۴- دعا به خود و پدر و کشورش.[۲۱]

کتیبه‌های دیگر، کتیبه‌های کوچکی هستند و غالباً در معرفی داریوش با یه یادبود بنایی نگاشته شده‌اند.[۲۲]


سوئز

سه کتیبه از داریوش در سوئز کشف شده که مفصل‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها DSc است. که در ۱۲ سطر نوشته شده و مشتمل بر ۱- مدح اهوره مزدا ۲- معرفی داریوش ۳- دستور حفر ترعه سوئز. دو کتیبه دگیر کوچک اند و مشتمل بر معرفی شاه هستند.[۲۳]


الوند


کتیبه‌های حکاکی شده در کوه الوند


در الوند، در جنوب غربی همدان کتیبه‌ای منسوب به داریوش در ۲۰ سطر بر جای مانده‌است که مشتمل است بر ۱-مدح اَهوره مَزدا ۲-معرفی داریوش. احتمالاً این کتیبه به دستور خشایارشا نگاشته شده‌است.[۲۴]


همدان

کتیبه‌ای بر روی لوحه‌ای طلا و نقره مشتمل بر ۱- معرفی داریوش ۲- سرزمین‌های تحت سلطه او.[۲۵]



خشایارشا[ویرایش]


از خشایارشا کتیبه‌هایی در تخت جمشید، شوش، وان، همدان و الوند بر جای مانده‌است.[۲۶]


تخت جمشید

از خشایارشا ۱۲ کتیبه در تخت جمشید در دست است.


  1. کتیبه XPa در ۲۰ سطر نوشته شده‌است و مشتمل بر ۱- مدح اهوره مزدا ۲-معرفی خشایارشا ۳- ذکر ساختن دهلیزی در تخت جمشید و بنای ساختمان‌های دیگر ۴- دعا است.[۲۷]

  2. کتیبه XPb در ۳۰ سطر مشتمل بر ۱- مدح اهوره مزدا ۲- معرفی شاه ۳- ذکر بنا کردن ساختمان‌هایی در تخت جمشید و جاهای دیگر ۴- دعا است.[۲۸]

  3. کتیبه XPc در ۱۵ سطر و مشتمل بر ۱-مدح اهوره مزدا ۲- معرفی شاه ۳-ذکر ساختن کاخی به فرمان داریوش پدر خشایارشا ۴- دعا است.[۲۹]

  4. کتیبه XPd در ۱۹ سطر و مشتمل بر ۱- مدح اَهوره مزدا ۲-معرفی شاه ۳- ذکر بنای کاخی توسط خشایارشا ۴- دعا است.[۳۰]

  5. کتیبه XPf در ۴۸ سطر و مشتمل بر ۱- مدح اهوره مزدا ۲-معرفی شاه ۳-ذکر داریوش به عنوان پدر و گشتاسب به عنوان جد خود ۴- اینکه داریوش از میان همه فرزندانش خشایارشا را جانشین خود قرار داده است ۵-دعا است.[۳۱]

  6. کتیبه XPh در ۶۰ سطر و مشتمل بر ۱-مدح اهوره مزدا ۲-معرفی خشایارشا ۳-ذکر سرزمین‌های زیر سلطه او ۴-فرونشاندن شورش‌ها در این سرزمین‌ها ۵-ذکر خراب کردن پرستشگاه‌های خدایان مطرود (دَیوَه‌ها) و اصلاح کارهای نادرستی که در آن مکان انجام گرفته بود ۵- اندرز و دعا است.[۳۲]

  7. کتیبه XPi در ۵۶ سطر تقلیدی است از یکی از کتیبه‌های داریوش در نقش رستم (DNb).[۳۳]

بقیه کتیبه‌های تخت جمشید کوتاه هستند که در معرفی شاه یا به یادبود بنای کاخی یا ساختمانی نگاشته شده‌اند.[۳۴]


شوش

از خشایارشا سه کتیبه کوچک در شوش باقی مانده‌است و هر سه کتیبه یادبود بنای کاخ هستند.[۳۵]


وان


کتیبه سه زبانه خشایارشا در وان


از خشایارشا یک کتیبه در وان در ۲۷ سطر بر دیوار قلعه‌ای وجود دارد که مشتمل است بر ۱- مدح اهوره مزدا ۲- معرفی شاه ۳- ذکر بنایی که داریوش ساخته و خشایارشا کتیبه‌ای به یادبود آن نگاشته است ۴-دعا.[۳۶]


همدان

از خشایارشا در همدان کتیبه‌ای در یک سطر بر روی جامی نقره‌ای با مضمون اینکه «این (جام) در خانه خشایارشا ساخته شده، به دست آمده‌است.[۳۷]


الوند

از خشایارشا یک کتیبه در الوند در سمت راست کتیبه داریوش در ۲۰ سطر باقی است. این کتیبه مشتمل بر ۱- مدح اهوره مزدا ۲- معرفی شاه است.[۳۸]



اردشیر اول[ویرایش]


از اردشیر اول کتیبه‌ای در ۱۱ سطر در تخت جمشید باقی است مشتمل بر ۱-مدح اهوره مزدا ۲- معرفی شاه ۳- اتمام کاخی که خشایارشا شروع کرده بوده و این شاه به اتمام رسانیده است.[۳۹]



دیگر پادشاهان هخامنشی[ویرایش]


از دیگر شاه‌های هخامنشی مانند داریوش دوم در شوش، اردشیر دوم در شوش و همدان، اردشیر دوم یا سوم در تخت جمشید کتیبه‌های کوچکی، که تقلیدی از کتیبه‌های شاه‌های قبلی است، به دست آمده‌است و مضمون آن‌ها غالباً ستایش اهوره مزدا، معرفی شاه و ذکر بنای کاخی یا اتمام بنای ناتمام آن است. علاوه بر کتیبه و لوح، بر روی سنگ وزنه و روی سکه‌ها و گِل‌های پخته و بعضی ظروف نیز نوشته‌هایی به فارسی باستان بر جای مانده‌است.[۴۰]



قطعه‌های جعلی[ویرایش]


قطعه‌های جعلی کم نیستند. آخرین کتیبه‌های جعلی فارسی باستان، چهار کتیبه‌ای است که به همراه جسد مومیایی منسوب به وردَگَونا[Latin ۷] (دختر خشایارشا) در سال ۲۰۰۰ م در کراچی پاکستان یافت شد. از این چهار کتیبه، دو کتیبه بر تابوت چوبی، یک کتیبه بر لوحی زرین روی جسد و یک کتیبه بر تخت سنگ روی جسد نقش بسته بود. هر چهار کتیبه پر از غلط‌های نوشتاری و دستوری است.[۴۱]



جایگاه اهورامزدا و پادشاه در کتیبه‌های هخامنشی[ویرایش]


شاه ایران در کانون نظام شاهنشاهی قرار داشت. خدای بزرگ، اهورامزدا او را برای فرمانروایی بر سرزمین‌ها و اقوام گوناگون بر روی زمین گماشته و به پارس برتری بخشیده بود. هیچ شاهی در پارس بدون این حمایت الهی فرمان نمی‌راند. شاه آفریده اهورامزدا و بخشی از آفرینش پربرکت او بود که شادی و نیکبختی را برای تمام نوع بشر تضمین می‌کرد. بنابراین همگان شاه ایران را گرامی داشتند، از او اطاعت می‌کردند و به او خراج (فارسی باستان: باج) می پرداختند.شاه استوارسازنده طرح اهورامزدا برای حفظ نظم کامل جهانی بود که همه کس از آن سود می برد. در این طرح شاه و خداوند یکدیگر را تکمیل می‌کردند و هدف یگانه‌ای داشتند.[۴۲]



لاتین[ویرایش]




  1. ↑ Antonio de Gouvea


  2. ↑ don Garcias de Sylva de Figueroa


  3. ↑ G. Tychsen


  4. ↑ Fr. Munter


  5. ↑ Lichtenstein


  6. ↑ S. Viteh


  7. ↑ Vṛdagaunā



پانویس[ویرایش]




  1. ↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، ۱۷.


  2. ↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، ۱۷.


  3. ↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، ۱۷.


  4. ↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، ۱۷-۱۸.


  5. ↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، ۱۸-۱۹.


  6. ↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، ۱۹.


  7. ↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، ۱۹-۲۰.


  8. ↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، ۲۰-۲۱.


  9. ↑ داندامایف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، ۲۱.


  10. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۵.


  11. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۵.


  12. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۵.


  13. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۵.


  14. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۵.


  15. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶.


  16. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶.


  17. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶.


  18. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶.


  19. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶.


  20. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶.


  21. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶.


  22. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶.


  23. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶.


  24. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶-۲۷.


  25. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۷.


  26. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۷.


  27. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۷.


  28. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۷.


  29. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۷.


  30. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۷.


  31. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۷.


  32. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۷.


  33. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۷.


  34. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۷-۲۸.


  35. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۸.


  36. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۸.


  37. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۸.


  38. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۸.


  39. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۸.


  40. ↑ تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۸.


  41. ↑ رضایی باغ‌بیدی، تاریخ زبان‌های ایرانی، 42.


  42. ↑ کورت، هخامنشیان، 79-80.



جستارهای وابسته[ویرایش]


  • متن سنگ‌نوشته‌های پارسی باستان

  • ادبیات زرتشتی

  • ادبیات کهن ایران

  • ادبیات میانه ایران


منابع[ویرایش]



  • تفضلی، احمد (۱۳۷۸). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: انتشارات سخن. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۷۲-۴۶۹-۶..mw-parser-output cite.citationfont-style:inherit.mw-parser-output qquotes:"""""""'""'".mw-parser-output code.cs1-codecolor:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit.mw-parser-output .cs1-lock-free abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-lock-subscription abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registrationcolor:#555.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration spanborder-bottom:1px dotted;cursor:help.mw-parser-output .cs1-hidden-errordisplay:none;font-size:100%.mw-parser-output .cs1-visible-errorfont-size:100%.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-formatfont-size:95%.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-leftpadding-left:0.2em.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-rightpadding-right:0.2em


  • جعفری دهقی، محمود (۱۳۹۱). بازشناسی منابع و مآخذ تاریخ ایران باستان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۵۹-۷۸۰-۰.


  • داندامایف، محمد (۱۳۸۶). ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی. ترجمه توسط روحی ارباب. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۳۳۴-۲.


  • راشد محصل، محمدتقی (۱۳۹۰). کتیبه‌های ایران باستان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی. شابک ۹۶۴-۵۷۹۹-۲۲-۸.


  • رضایی باغ‌بیدی، حسن (۱۳۸۸). تاریخ زبان‌های ایرانی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۸۴-۳.


  • زرشناس، زهره (۱۳۹۰a). زبان و ادبیات ایران باستان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی. شابک ۹۶۴-۵۷۹۹-۹۸-۸.


  • زرشناس، زهره (۱۳۹۰b). «ادبیات ایران پیش از اسلام». ایران تاریخ، فرهنگ، هنر. تهران: سازمان چاپ و کتاب. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۲۲-۶۳۹-۷.



  • کورت، آملی (۱۳۸۶). هخامنشیان. ترجمه توسط مرتضی ثاقب‌فر. تهران: انتشارات ققنوس. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۱-۱۷۷-۹.


  • Humbach, Helmut (۱۹۹۸). "Old Persian and Middle Iranian epigraphy". Encyclopædia Iranica. VIII. New York: Bibliotheca Persica Press. Retrieved ۲/۱۶/۲۰۱۴. Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help).mw-parser-output cite.citationfont-style:inherit.mw-parser-output qquotes:"""""""'""'".mw-parser-output code.cs1-codecolor:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit.mw-parser-output .cs1-lock-free abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-lock-subscription abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registrationcolor:#555.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration spanborder-bottom:1px dotted;cursor:help.mw-parser-output .cs1-hidden-errordisplay:none;font-size:100%.mw-parser-output .cs1-visible-errorfont-size:100%.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-formatfont-size:95%.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-leftpadding-left:0.2em.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-rightpadding-right:0.2em



پیوند به بیرون[ویرایش]




در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سنگ‌نوشته‌های پارسی باستان موجود است.








برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سنگ‌نوشته‌های_پارسی_باستان&oldid=25863335»










منوی ناوبری


























(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.612","walltime":"0.728","ppvisitednodes":"value":7574,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":92589,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":9154,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":14,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":0,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":31597,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":1,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 574.706 1 -total"," 37.50% 215.528 2 الگو:پانویس"," 35.01% 201.185 8 الگو:یادکرد_کتاب"," 30.53% 175.479 42 الگو:پک"," 13.39% 76.965 1 الگو:یادکرد_دانشنامه"," 9.67% 55.588 42 الگو:عدد_به"," 6.18% 35.497 1 الگو:سنگ‌نبشته‌های_هخامنشی"," 6.15% 35.354 1 الگو:ویکی‌انبار-رده"," 5.52% 31.739 1 الگو:Navbox"," 5.04% 28.944 1 الگو:انبار"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.257","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":4081786,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1223","timestamp":"20190410014138","ttl":2592000,"transientcontent":false);mw.config.set("wgBackendResponseTime":106,"wgHostname":"mw1326"););
-

Popular posts from this blog

یوتیوب محتویات پیشینه[ویرایش] فناوری‌های ویدئویی[ویرایش] شوخی‌های آوریل[ویرایش] سانسور و فیلترینگ[ویرایش] آمار و ارقامی از یوتیوب[ویرایش] تأثیر اجتماعی[ویرایش] سیاست اجتماعی[ویرایش] نمودارها[ویرایش] یادداشت‌ها[ویرایش] پانویس[ویرایش] پیوند به بیرون[ویرایش] منوی ناوبریبررسی شده‌استYouTube.com[بروزرسانی]"Youtube.com Site Info""زبان‌های یوتیوب""Surprise! There's a third YouTube co-founder"سایت یوتیوب برای چندمین بار در ایران فیلتر شدنسخهٔ اصلیسالار کمانگر جوان آمریکایی ایرانی الاصل مدیر سایت یوتیوب شدنسخهٔ اصلیVideo websites pop up, invite postingsthe originalthe originalYouTube: Overnight success has sparked a backlashthe original"Me at the zoo"YouTube serves up 100 million videos a day onlinethe originalcomScore Releases May 2010 U.S. Online Video Rankingsthe originalYouTube hits 4 billion daily video viewsthe originalYouTube users uploading two days of video every minutethe originalEric Schmidt, Princeton Colloquium on Public & Int'l Affairsthe original«Streaming Dreams»نسخهٔ اصلیAlexa Traffic Rank for YouTube (three month average)the originalHelp! YouTube is killing my business!the originalUtube sues YouTubethe originalGoogle closes $A2b YouTube dealthe originalFlash moves on to smart phonesthe originalYouTube HTML5 Video Playerنسخهٔ اصلیYouTube HTML5 Video Playerthe originalGoogle tries freeing Web video with WebMthe originalVideo length for uploadingthe originalYouTube caps video lengths to reduce infringementthe originalAccount Types: Longer videosthe originalYouTube bumps video limit to 15 minutesthe originalUploading large files and resumable uploadingthe originalVideo Formats: File formatsthe originalGetting Started: File formatsthe originalThe quest for a new video codec in Flash 8the originalAdobe Flash Video File Format Specification Version 10.1the originalYouTube Mobile goes livethe originalYouTube videos go HD with a simple hackthe originalYouTube now supports 4k-resolution videosthe originalYouTube to get high-def 1080p playerthe original«Approximate YouTube Bitrates»نسخهٔ اصلی«Bigger and Better: Encoding for YouTube 720p HD»نسخهٔ اصلی«YouTube's 1080p – Failure Depends on How You Look At It»نسخهٔ اصلیYouTube in 3Dthe originalYouTube in 3D?the originalYouTube 3D Videosthe originalYouTube adds a dimension, 3D goggles not includedthe originalYouTube Adds Stereoscopic 3D Video Support (And 3D Vision Support, Too)the original«Sharing YouTube Videos»نسخهٔ اصلی«Downloading videos from YouTube is not supported, except for one instance when it is permitted.»نسخهٔ اصلی«Terms of Use, 5.B»نسخهٔ اصلی«Some YouTube videos get download option»نسخهٔ اصلی«YouTube looks out for content owners, disables video ripping»«Downloading videos from YouTube is not supported, except for one instance when it is permitted.»نسخهٔ اصلی«YouTube Hopes To Boost Revenue With Video Downloads»نسخهٔ اصلی«YouTube Mobile»نسخهٔ اصلی«YouTube Live on Apple TV Today; Coming to iPhone on June 29»نسخهٔ اصلی«Goodbye Flash: YouTube mobile goes HTML5 on iPhone and Android»نسخهٔ اصلی«YouTube Mobile Goes HTML5, Video Quality Beats Native Apps Hands Down»نسخهٔ اصلی«TiVo Getting YouTube Streaming Today»نسخهٔ اصلی«YouTube video comes to Wii and PlayStation 3 game consoles»نسخهٔ اصلی«Coming Up Next... YouTube on Your TV»نسخهٔ اصلی«Experience YouTube XL on the Big Screen»نسخهٔ اصلی«Xbox Live Getting Live TV, YouTube & Bing Voice Search»نسخهٔ اصلی«YouTube content locations»نسخهٔ اصلی«April fools: YouTube turns the world up-side-down»نسخهٔ اصلی«YouTube goes back to 1911 for April Fools' Day»نسخهٔ اصلی«Simon Cowell's bromance, the self-driving Nascar and Hungry Hippos for iPad... the best April Fools' gags»نسخهٔ اصلی"YouTube Announces It Will Shut Down""YouTube Adds Darude 'Sandstorm' Button To Its Videos For April Fools' Day"«Censorship fears rise as Iran blocks access to top websites»نسخهٔ اصلی«China 'blocks YouTube video site'»نسخهٔ اصلی«YouTube shut down in Morocco»نسخهٔ اصلی«Thailand blocks access to YouTube»نسخهٔ اصلی«Ban on YouTube lifted after deal»نسخهٔ اصلی«Google's Gatekeepers»نسخهٔ اصلی«Turkey goes into battle with Google»نسخهٔ اصلی«Turkey lifts two-year ban on YouTube»نسخهٔ اصلیسانسور در ترکیه به یوتیوب رسیدلغو فیلترینگ یوتیوب در ترکیه«Pakistan blocks YouTube website»نسخهٔ اصلی«Pakistan lifts the ban on YouTube»نسخهٔ اصلی«Pakistan blocks access to YouTube in internet crackdown»نسخهٔ اصلی«Watchdog urges Libya to stop blocking websites»نسخهٔ اصلی«YouTube»نسخهٔ اصلی«Due to abuses of religion, customs Emirates, YouTube is blocked in the UAE»نسخهٔ اصلی«Google Conquered The Web - An Ultimate Winner»نسخهٔ اصلی«100 million videos are viewed daily on YouTube»نسخهٔ اصلی«Harry and Charlie Davies-Carr: Web gets taste for biting baby»نسخهٔ اصلی«Meet YouTube's 224 million girl, Natalie Tran»نسخهٔ اصلی«YouTube to Double Down on Its 'Channel' Experiment»نسخهٔ اصلی«13 Some Media Companies Choose to Profit From Pirated YouTube Clips»نسخهٔ اصلی«Irate HK man unlikely Web hero»نسخهٔ اصلی«Web Guitar Wizard Revealed at Last»نسخهٔ اصلی«Charlie bit my finger – again!»نسخهٔ اصلی«Lowered Expectations: Web Redefines 'Quality'»نسخهٔ اصلی«YouTube's 50 Greatest Viral Videos»نسخهٔ اصلیYouTube Community Guidelinesthe original«Why did my YouTube account get closed down?»نسخهٔ اصلی«Why do I have a sanction on my account?»نسخهٔ اصلی«Is YouTube's three-strike rule fair to users?»نسخهٔ اصلی«Viacom will sue YouTube for $1bn»نسخهٔ اصلی«Mediaset Files EUR500 Million Suit Vs Google's YouTube»نسخهٔ اصلی«Premier League to take action against YouTube»نسخهٔ اصلی«YouTube law fight 'threatens net'»نسخهٔ اصلی«Google must divulge YouTube log»نسخهٔ اصلی«Google Told to Turn Over User Data of YouTube»نسخهٔ اصلی«US judge tosses out Viacom copyright suit against YouTube»نسخهٔ اصلی«Google and Viacom: YouTube copyright lawsuit back on»نسخهٔ اصلی«Woman can sue over YouTube clip de-posting»نسخهٔ اصلی«YouTube loses court battle over music clips»نسخهٔ اصلیYouTube to Test Software To Ease Licensing Fightsthe original«Press Statistics»نسخهٔ اصلی«Testing YouTube's Audio Content ID System»نسخهٔ اصلی«Content ID disputes»نسخهٔ اصلیYouTube Community Guidelinesthe originalYouTube criticized in Germany over anti-Semitic Nazi videosthe originalFury as YouTube carries sick Hillsboro video insultthe originalYouTube attacked by MPs over sex and violence footagethe originalAl-Awlaki's YouTube Videos Targeted by Rep. Weinerthe originalYouTube Withdraws Cleric's Videosthe originalYouTube is letting users decide on terrorism-related videosthe original«Time's Person of the Year: You»نسخهٔ اصلی«Our top 10 funniest YouTube comments – what are yours?»نسخهٔ اصلی«YouTube's worst comments blocked by filter»نسخهٔ اصلی«Site Info YouTube»نسخهٔ اصلیوبگاه YouTubeوبگاه موبایل YouTubeوووووو

Image
آمازون کیندلنوک (کتاب الکترونیکی)آوردرایوپکت‌بوک اینترنشنالسونی ریدرآی‌بوکسفهرست پروژه‌های کتابخانه دیجیتالFanFiction.Netوات‌پدگوگل پلیFictionPressمکسیز کامیونیکیشنسینگ‌تلکام.۵...
Read more

Magento 2 - Auto login with specific URL Planned maintenance scheduled April 23, 2019 at 23:30 UTC (7:30pm US/Eastern) Announcing the arrival of Valued Associate #679: Cesar Manara Unicorn Meta Zoo #1: Why another podcast?Customer can't login - Page refreshes but nothing happensCustom Login page redirectURL to login with redirect URL after completionCustomer login is case sensitiveLogin with phone number or email address - Magento 1.9Magento 2: Set Customer Account Confirmation StatusCustomer auto connect from URLHow to call customer login form in the custom module action magento 2?Change of customer login error message magento2Referrer URL in modal login form

Image
Did John Wesley plagiarize Matthew Henry...? Proving that any solution to the differential equation of an oscillator can be written as a sum of sinusoids. Pointing to problems without suggesting solutions Short story about astronauts fertilizing soil with their own bodies Searching extreme points of polyhedron By what mechanism was the 2017 UK General Election called? How to get a flat-head nail out of a piece of wood? Why does BitLocker not use RSA? Was the pager message from Nick Fury to Captain Marvel unnecessary? Does the main washing effect of soap come from foam? 3D Masyu - A Die Why are current probes so expensive? How to resize main filesystem Flight departed from the gate 5 min before scheduled departure time. Refund options Marquee sign letters Is a copyright notice with a non-existent name be invalid? What does Sonny Burch mean by, "S.H.I.E.L.D. and HYDRA don't even exist anymore"? How does Billy Russo acquire his 'Jigsaw...
Read more

Rest API with Magento using PHP with example. Planned maintenance scheduled April 17/18, 2019 at 00:00UTC (8:00pm US/Eastern) Announcing the arrival of Valued Associate #679: Cesar Manara Unicorn Meta Zoo #1: Why another podcast?How to update product using magento client library for PHP?Oauth Error while extending Magento Rest APINot showing my custom api in wsdl(url) and web service list?Using Magento API(REST) via IXMLHTTPRequest COM ObjectHow to login in Magento website using REST APIREST api call for Guest userMagento API calling using HTML and javascriptUse API rest media management by storeView code (admin)Magento REST API Example ErrorsHow to log all rest api calls in magento2?How to update product using magento client library for PHP?

Image
How to bypass password on Windows XP account? Apollo command module space walk? Why was the term "discrete" used in discrete logarithm? How do pianists reach extremely loud dynamics? Why am I getting the error "non-boolean type specified in a context where a condition is expected" for this request? What causes the vertical darker bands in my photo? Why is "Consequences inflicted." not a sentence? Identify plant with long narrow paired leaves and reddish stems What is the logic behind the Maharil's explanation of why we don't say שעשה ניסים on Pesach? What is the role of the transistor and diode in a soft start circuit? Why did the Falcon Heavy center core fall off the ASDS OCISLY barge? Book where humans were engineered with genes from animal species to survive hostile planets How does the particle を relate to the verb 行く in the structure「A を + B に行く...
Read more