قطعه (شعر) محتویات نمونه‌هایی از قطعه[ویرایش] جستارهای وابسته[ویرایش] پیوند به بیرون[ویرایش] منابع[ویرایش] منوی ناوبریقطعهگسترش آنو
ادبیات فارسیقالب‌های شعر فارسی
وزنقافیهقصّهٔاخلاقیقصیدهمَطلَعمُصَرَّعرودکیانوریابن یمینپروین اعتصامیقالب شعری
قطعه (شعر)
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
قِطعه مجموعهٔ ابیاتی را گویند که بر یک وزن و قافیه باشد، و از آغاز تا انجام همگی به یکدیگر مربوط بوده، پیرامون یک قصّهٔ شیرین، یک موضوع اخلاقی، یا تهنیت و تعزیت و مدح و هجو و مانند آن پدید آمده باشد. بر خلاف قصیده، بیت مَطلَع در قطعه مُصَرَّع نیست.
در قطعه نحوه شکل‌گیری قافیه‌ها به این شکل است که، مصراع‌های زوج باهم هم قافیه‌اند.
تعداد ابیات یک قطعه، حدّ اقل ۲، و حدّ اکثر آن به‌طور معمول ۱۵ است، ولی گاهی تا ۵۰ بیت و بیش از آن هم رسیده‌است.
در میان شعرای پارسی‌گوی از رودکی تا کنون، همواره، قطعه‌سرایی رواج داشته‌است. لیکن، انوری، ابن یمین، و پروین اعتصامی بیش از دیگران به‌این قالب شعری
پرداخته‌اند.[۱]
شکل قطعه به صورت زیر است:
—————————— ——————————○
—————————— ——————————○
—————————— ——————————○
محتویات
۱ نمونه‌هایی از قطعه
۲ جستارهای وابسته
۳ پیوند به بیرون
۴ منابع
نمونه‌هایی از قطعه[ویرایش]
| دانی که را سزد صفت پاکی؟ | آن کو وجودِ پاک نيالايد | |
| تا خلق ازو رسند به آسايش | هرگز به عُمر خويش نياسايد | |
| تا ديگران گرسنه و مسکينند | بر مال و جاه خويش نيفزايد | |
| مَردُم بدين صفات اگر يابی | گر نام او فرشته نهی شايد | |
اعتصامی |
| شنیده‌اید که آسایش بزرگان چیست؟ | برای خاطر بیچارگان نیاسودن | |
| به کاخ دهر، که آسایش است بنیادش | مقیم‌گشتن و دامان خود نیالودن | |
| همی ز عادت و کردار زشت کم‌کردن | هماره، بر صفت و خوی نیک افزودن | |
| رهی که گمرهی‌اش در پی است، نسپردن | دری که فتنه‌اش اندر پی است، نگشودن | |
اعتصامی |
| خلید خار درشتی به پای طفلی خرد | به‌هم‌برآمد و از پویه بازماند و گریست | |
| بگفت مادرش این رنج اولین قدم است | ز خار حادثه تیه وجود خالی نیست | |
| هنوز نیک و بد زندگی به‌دفتر عمر | نخوانده‌ای و به‌چشم تو راه و چاه، یکی است | |
| ندیده زحمت رفتار، ره نیاموزی | خطانکرده، صواب و خطا چه دانی چیست؟ | |
| دلی که سخت ز هر غم تپید، شاد نماند | کسی که زود دل‌آزرده گشت، دیر نزیست | |
| هزار کوه گرت سد راه شوند، برو | هزار ره گرت از پا درافکنند، بایست | |
اعتصامی |
| گلی خوش‌بوی در حمام روزی | رسید از دست محبوبی به دستم | |
| بدو گفتم که مشکی یا عبیری؟ | که از بوی دلاویز تو مستم | |
| بگفتا، من گِلی ناچیز بودم | ولیکن مدتی با گُل نشستم | |
| کمال هم‌نشین درمن اثر کرد | وگرنه، من همان خاکم که هستم | |
سعدی |
این شعر در اصل یک مسمّط است و نباید به عنوان قطعه شناخته شود حتی اگر بیت آغازین آن مقفّا نباشد.
| بر سر بازار جان‌بازان منادی می‌زنند | بشنوید ای ساکنان کوی رندی، بشنوید | |
| دختر رز چند روزی هست از ما گم‌شدست | رفت، تا گیرد سر خود، هان و هان، حاضر شوید | |
| جامه‌ای دارد ز لعل و نیم‌تاجی از حباب | عقل و دانش برد و شد، تا ایمن از وی نغنوید | |
| هر که آن تلخم دهد حلوا بها جانش دهم | ور بود پوشیده و پنهان به دوزخ در روید | |
حافظ |
| دل شناسد که چیست جوهر عشق | عقل را ذره‌ای بصارت نیست | |
| در عبارت همی نگنجد عشق | عشق از عالم عبارت نیست | |
| هر که را دل ز عشق گشت خراب | بعد از آن هرگزش عمارت نیست | |
| عشق بستان و خویشتن بفروش | که نکوتر ازاین، تجارت نیست | |
عطار |
| اهل دنیا سه فرقه بیش نی‌اند | چون طعام‌اند و همچو دارو و درد | |
| فرقه‌ای چون طعام درخوردند | که ازایشان گریز نتوان کرد | |
| باز جمعی چو داروی دردند | بر مال و جاه خويش نيفزايد | |
| مَردُم بدين صفات اگر يابی | که بدان، گه گه است حاجت مرد | |
| باز جمعی چو درد با ضررند | تا توانی به گرد درد مگرد | |
ابن یمین |
| بهترین مراتب آن باشد | کان به فضل و هنر به‌دست آید | |
| رتبتی کان نباشد استحقاق | زودش اندر بنا شکست آرد | |
ابن یمین |
| ای خواجه، رسیده‌ست بلندیت به‌جایی | کز اهل سماوات به‌گوشت برسد صوت | |
| گر عمر تو چون قد تو باشد، به‌درازی | تو زنده بمانی و بمیرد ملک‌الموت | |
انوری |
جستارهای وابسته[ویرایش]
- قصیده
پیوند به بیرون[ویرایش]
قطعه، دانشنامهٔ رشد
منابع[ویرایش]
- همایی، استاد جلال‌الدّین. فنون بلاغت و صناعات ادبی، جلد اوّل (صنایع لفظی بدیع و اقسام شعر فارسی)، چاپ سوّم، انتشارات توس، تهران، ۱۳۶۴
↑ آرایه‌های ادبی (قالب‌های شعر، بیان و بدیع). (ISBN 964-05-0036-4)
 | این یک مقالهٔ خرد پیرامون ادبیات است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
ردهها:
- ادبیات فارسی
- قالب‌های شعر فارسی
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.132","walltime":"0.174","ppvisitednodes":"value":1230,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":23001,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":4672,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":9,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":0,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":492,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 94.266 1 -total"," 43.42% 40.933 1 الگو:شعر_۲"," 36.06% 33.991 1 الگو:Navbox"," 26.06% 24.564 44 الگو:ب"," 14.99% 14.133 1 الگو:ادبیات-خرد"," 11.75% 11.075 1 الگو:الگوی_خرد"," 8.11% 7.645 1 الگو:Asbox"," 7.15% 6.737 9 الگو:چپ‌چین"," 6.60% 6.224 1 الگو:پانویس"," 4.98% 4.692 9 الگو:پایان_چپ‌چین"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.011","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":760793,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1261","timestamp":"20190325123056","ttl":2592000,"transientcontent":false);mw.config.set("wgBackendResponseTime":105,"wgHostname":"mw1324"););
