پروین اعتصامی محتویات منبع‌شناسی[ویرایش] زندگی‌نامه[ویرایش] شخصیت و اندیشه[ویرایش] سبک شعری[ویرایش] اشعار پروین در نظر دیگران[ویرایش] اشعار معروف[ویرایش] جشنواره‌ها[ویرایش] یادبود[ویرایش] جستارهای وابسته[ویرایش] استعاره[ویرایش] پانویس[ویرایش] منابع[ویرایش] برای مطالعه بیشتر[ویرایش] پیوند به بیرون[ویرایش] منوی ناوبریبررسی شده‌است۳۴°۳۸′۳۱٫۷۱″ شمالی ۵۰°۵۲′۴۶٫۳۷″ شرقی / ۳۴٫۶۴۲۱۴۱۷°شمالی ۵۰٫۸۷۹۵۴۷۲°شرقی / 34.6421417; 50.8795472«Khayam Persian Calendar Program - Payvand News»«"اختر چرخ ادب"»«یوسف اعتصامی (اعتصام‌الملک)»«قطرات سه‌گانه و گوهر و اشک»نسخهٔ اصلی«تصویری تاریخی از پروین اعتصامی در کنار محمدرضا شاه پهلوی»«نظر سیدعلی خامنه‌ای دربارهٔ فروغ فرخزاد و پروین اعتصامی»نسخهٔ اصلی«آشنایی با جشنوارهٔ ادبی پروین اعتصامی»«فراخوان دوره جدید جایزه ادبی پروین اعتصامی»نسخهٔ اصلی«پنجمین جایزه ادبی پروین اعتصامی فراخوان داد»نسخهٔ اصلی«آشنایی با جشنوارهٔ فیلم پروین اعتصامی»«جشنواره فیلم پروین اعتصامی»نسخهٔ اصلی«بیست و پنجم اسفندماه، روز بزرگداشت پروین اعتصامی»نسخهٔ اصلی«ساخت تندیس پروین اعتصامی»«جاذبه‌های توریستی کلان‌شهر تبریز»«خانه «پروین اعتصامی» کارگاه مبل‌سازی شده!»نسخهٔ اصلی«سال‌شمار پروین اعتصامی»اصلی[[دانشنامه جهان اسلام]]اصلیدائرةالمعارف بزرگ اسلامیاصلی«شعر سیاست و اخلاق: ارمغان پروین اعتصامی به شعر معاصر فارسی»«پروین اعتصامی و درآمدی بر اشعار وی»نسخهٔ اصلی«پروین اعتصامی»نسخهٔ اصلی«پروین اعتصامی»نسخهٔ اصلیENCYCLOPÆDIA IRANICAthe originalمجموعه کامل اشعار پروین اعتصامیجایزهٔ ادبی پروین اعتصامیایرانیکاووWorldCat Identities17374532n851130220000 0001 1600 7803118976303035634065cb13486108d(داده‌ها)w6vh7z00
کتیبه‌های فارسی باستانسنگ‌نبشته بیستونسنگ‌نبشته گنج‌نامهنقش رستمسنگ‌نبشته خشایارشا در ترکیهزندپازندیسن‌هاویسپردوندیدادهیربدستان و نیرنگستانیشت‌هاگاهاندین‌کردبندهشن هندیبندهشن بزرگگزیده‌های زادسْپَرَمنامه‌های منوچهردادِستان دینیگروایت‌های پهلوینامه تنسرشکند گمانیک ویچارپس دانشن کامگگُجَستَک اَبالیشزبور پهلویارداویراف‌نامهویرازگانزند وهمن یسنجاماسب‌نامهیادگار جاماسبیمنظومه بهرام ورجاوندشایست نشایستروایت امید اشوهشتانروایات آذرفرنبغ فرخزادانروایات فرنبغ سروشپرسشنیهامادگان هزار دادستانمینوی خرددانای مینوی خردیادگار بزرگ‌مهراندرزنامه آذرپاد مهراسپنداناندرز اوشنَر دانااندرز دانایان به مزدیسناناندرز خسرو قباداناندرز پوریوتکیشاناندرز دستوران به بهدیناناندرز بهزاد فرخ‌پیروزپنج خیم روحانیانداروی خرسندیخویشکاری ریدگاناندرز کنم به شما کودکانسودگر نسکانجیل زندهشاپورگانگنجینه زندگانرازانغول‌هانامه‌هازبور مانیکارنامه اردشیر بابکانیادگار زریرانخسرو و ریدگگزارش شطرنج شهرستان‌های ایرانشهرشگفتی و برجستگی سیستانماتیکان یوشت فریانماه فروردین روز خردادسورسخنفرهنگ پهلویفرهنگ اویم ایوکآیین‌نامه‌نویسیخودای‌نامگکتاب کاروندسنگ‌نوشته‌های دولتی در دوران ساسانیکعبه زرتشتسفال‌نوشته‌هاپوست‌نوشته‌هافلزنوشته‌هامهرهاسکه‌نوشته‌هادرخت آسوریخیم و خرد فرخ‌مردخردحنظله بادغیسیراتبه نیشابوریرودکیابن رومیابوحفص سغدیشهید بلخیمحمد پسر مخلد سگزیمحمد پسر وصیف سجزیمسعودی مروزیفیروز مشرقیبسام کردابوسلیک گرگانیآغاجی بخاراییابوسعید ابوالخیرابوالفتح بستیابوالفرج سگزیابوطاهر خسروانیرونقی بخاراییسپهری بخاراییبدیع بلخیبشار مرغزیابوالمؤید بلخیبُندار رازیبهرامی سرخسیبوالمثل بخاراییابواسحاق جویباریخبازی نیشابوریخجسته سرخسیخسروی سرخسیدقیقیرابعه بلخیابوالعباس ربنجنیابوشکور بلخیرودکیابوحفص سغدیشاکر جلابشهید بلخیعماره مروزیعنصری بلخیفردوسیمحمد عبده کاتبحکاک مرغزیمسعودی مروزیابوطیب مصعبیمعروفی بلخیابوزراعه معمریمعنوی بخارائیمنتصر سامانیمنجیک ترمذیمنطقی رازینصر بن منصورابوشعیب هرویطاهر چغانیکسایی مروزیعبدالله روزبه النکتییوسف عروضیابوالقاسم بشریاسینابوسعید ابوالخیرفخرالدین اسعد گرگانیخواجه عبدالله انصاریباباطاهرخیامدانشی طوسیمسعود سعد سلمانسناییاسدی طوسیعسجدیعنصری بلخیعیوقیکافرک غزنویغضائری رازیابوالفرج رونیفرخی سیستانیقطران تبریزیلبیبیمنوچهری دامغانیناصرخسروازرقی هرویعبدالله روزبه النکتیایرانشان بن ابی‌الخیرعثمان مختاریاثیر اخسیکتیادیب صابرمحمد معزیانوریعمعق بخاریخاقانیخیامابوالفرج رونیسراج قمریمسعود سعد سلمانسموری سجزیسناییسوزنی سمرقندیجمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانیقاضی هجیم آملیعبدالواسع جبلیعلی بن احمد سیفیظهیرالدین فاریابیاشرف غزنویفلکی شروانیقوامی رازیمهستی گنجویمولانا شاهین شیرازیعطار نیشابوریرشیدالدین وطواطنظامی گنجویبهاءالدین ولدعبدالقادر گیلانیعلی بن‌حامد کوفیعثمان مروندیابوالعلاء گنجه‌ایایرانشاه بن ابی‌الخیررشیدی سمرقندیشمس طبسیبدر جاجرمیکمال‌الدین اسماعیلافضل‌الدین کاشانیامیرخسرو دهلویاوحدالدین کرمانیمولویهمام تبریزیپوربهای جامیبهرام پژدوزرتشت بهرام پژدوسراج قمریسراج‌الدین سگزیسعدیسعدالدین نزاری قهستانیشمس قیس رازیشیخ محمود شبستریفخرالدین عراقیسیف فرغانیابن یمینعمید لویکیاوحدی مراغه‌ایمجد همگرمولانا ناصریعطار نیشابوریبوعلی قلندرکیکاووس رازینظامی گنجویسلطان ولدعلی بن‌حامد کوفیعثمان مروندیملک‌تاج‌الدین دهلویشهاب‌الدین بدایونیامیرحسن دهلویخواجه عبیدالدینحسن محمود کاتبشاهین شیرازیابواسحاق اطعمهفضل‌الله نعیمیامیرخسرو دهلویقاسم انوارمغربی تبریزیهمام تبریزیحافظحیدر شیرازیبرندق خجندیکمال خجندیرستم خوریانیشرف‌الدین رامیعبید زاکانیسلمان ساوجیامیر شاهیشیخ محمود شبستریسیف فرغانیابن یمینبدر چاچیابوعلی قلندرخواجوی کرمانیعماد فقیه کرمانیاوحدی مراغه‌ایعمادالدین نسیمینعمت‌الله ولیامیرحسن دهلویجهان‌ملک خاتونحمدالله مستوفیجام جونهحماد جمالیزین‌الدین واصفی هراتیلطف‌الله نیشابوریمیر سید علی همدانیعطار شیرازیابوالحسن علی‌الاعلیجلال طبیب شیرازیآذری طوسیمحمد محمد آملیابن حسامابواسحاق اطعمهقاسم انوارعصمت بخاریفخرالدین بخاریکمال‌الدین بناییمغربی تبریزیجامیهلالی جغتائیبرندق خجندیهاتفی خرجردیرستم خوریانیرضای سبزواریبساطی سمرقندیسکندر لودیامیر شاهیاهلی شیرازیبابا فغانی شیرازیعطار تونیعلی‌شیر نواییمحمد کاتبیمسیحی فوشنجیمکتبی شیرازیمحمد فضولینظام‌الدین محمود قاریمهری هرویکاتبی ترشیزینعمت‌الله ولیحسن‌شاه هرویاسیری لاهیجیقبولی هرویآصفی هروی هراتیزین‌الدین واصفی هراتیعبدالرحمن مشفقی بخاراییمهری هراتیلطف‌الله نیشابوریاهلی ترشیزیشهیدی قمیملا محمد نامیخیالی بخاریقاسم کاهینظام قاریشفائی اصفهانیوحشی بافقیکمال‌الدین بناییظهوری ترشیزیهلالی جغتائیهاتفی خرجردیفیضی دکنیجمالی دهلویعرفی شیرازیعلی‌شیر نواییمحتشم کاشانیمولانا همتی انگورانیاهلی شیرازیمکتبی شیرازیمیر رضی آرتیمانینظیری نیشابوریمحمد فضولیسحابی استرآبادیشانی تکلوبابا فغانی شیرازیآصفی هروی هراتیحیدر کلوچه‌پز هراتیسقای بخاراییمطربی سمرقندیدوستی بدخشیسیدای نسفیفطرت زردوز سمرقندیظهوری دکنیلسانی شیرازیشرف‌جهان قزوینیلحاف‌دوز همدانیفهمی استرآبادیاهلی ترشیزیشهیدی قمیشریف تبریزیصبوری تبریزینوعی خبوشانیثنایی مشهدیضمیری اصفهانیمسیح کاشیشکیبی اصفهانیملک قمیکفری تربتیانیسی شاملوشاه‌طاهر دکنی انجدانینصیبی گیلانیذهنی کشمیریسرخوش کشمیریولی دشت بیاضیغزالی مشهدیمیر رضی آرتیمانیطالب آملیشفائی اصفهانیشوکت بخاریظهوری ترشیزیسلیم تهرانیفیضی دکنیقاسم دیوانه مشهدیابوالفتح سگزیاحولی سیستانیاسیر شهرستانیمحمدسعید اشرف مازندرانیسلطان باهوملاشاه بدخشیجهان‌آرا بیگمحمزه غافل سیستانیزلالی خوانساریزیب‌النسابیدلسرمد کاشانیکلیم کاشانیندیم کشمیریشاپور تهرانیصائب تبریزیصوفی مازندرانیصیدی طهرانیباذل مشهدیقدسی مشهدینظیری نیشابوریمولانا همتی انگورانیمحسن فیض کاشانیسحابی استرآبادیفیاض لاهیجیشانی تکلومنیر لاهوریمجذوب تبریزیطرزی افشارکرام بخاراییسیدای نسفیحسین شهرت شیرازیعاقل خان رازی خوافیمطربی سمرقندینخلی بخاراییناظم هراتیسرافراز سمرقندیقانع نسفیفصیحی هروینجیب کاشانیرجبعلی واحد تبریزیناصر علی سرهندیمحسن فانیظفرخان احسنرضی دانش مشهدیسعیدا نقشبندی یزدیفوقی یزدیسنجر کاشانیصفی چرکسسالک قزوینیمحمد واعظ قزوینیغنی کشمیریرفیع مشهدیطغرای مشهدیوحید قزوینیذوقی اردستانیالهی اسدآبادیوحدت کاشانیمحمدسعید اشرف مازندرانیهاتف اصفهانیآزاد بلگرامیآذر بیگدلیعبدالرزاق دنبلیعبدالقادر بیدلفقیر دهلویوصال شیرازیفتحعلی‌خان صبای کاشانیحزین لاهیجیباذل مشهدیقصاب کاشانیصباحی بیدگلیمشتاق اصفهانیطبیب اصفهانیغنیمت پنجابیحشمت بدخشانیکرام بخاراییسپندی سمرقندیطغرل احراریحسین شهرت شیرازیعاقل خان رازی خوافیاملای بخاراییغیاثی بدخشینقیب‌خان طغرل احراریشمس‌الدین شاهینواله داغستانیظفرخان جوهریصادق منشی بخاراییمخلص کاشانیمحسن تأثیر تبریزینجیب کاشانیواله اصفهانیمحیط قمینجات اصفهانیعالی شیرازیشیوکرام تقویقانع تتویآفرین لاهوریواقف لاهوریمحمداسماعیل دارااکسیر اصفهانیحیرت لاهوریخالص اصفهانیصفای اصفهانینشاط اصفهانیفروغی بسطامییغمای جندقیفایز دشتیغالب دهلویفقیر شیرازیقاآنی شیرازیوصال شیرازیوقار شیرازیمحمودخان صباطاهره قرةالعینفتحعلی‌خان صبای کاشانینادرهبیدل کرمانشاهیعبرت نایینیعبدالرزاق دنبلینقیب‌خان طغرل احراریشمس‌الدین شاهینظفرخان جوهریتاش‌خواجه اسیریصادق منشی بخاراییسلطان خواجه اداء سمرقندیجیحون یزدیواله اصفهانیمحیط قمیمفتون بردخونیعمان سامانینواب‌الله دادخان صوفیعارف قزوینیمیرزاده عشقیمحمد فرخی یزدیمحمدتقی بهارارسلان پوریاپرویز ناتل خانلرینادر نادرپورفریدون مشیریسیمین بهبهانیهوشنگ ابتهاجپروین اعتصامیحسین منزویایرج میرزاسیاوش کسراییمحمدحسین شهریارمحمدرضا عبدالملکیانفریدون توللیگلچین گیلانیعبرت نایینیکریم امیری فیروزکوهیمظاهر مصفاژولیده نیشابوریعبدالحسین جلالیانمحمدعلی ریاضی یزدیعماد خراسانیسلمان هراتیسپیده کاشانیحمید سبزواریسید حسن حسینیمحمدرضا آقاسیمحمدعلی معلم دامغانیمهدی اخوان ثالثمنوچهر آتشیفروغ فرخزادنصرت رحمانیسهراب سپهریمحمدرضا شفیعی کدکنیمنوچهر شیبانیاسماعیل شاهرودیم. آزاداسماعیل خوییمحمد زهریمحمد مختاریطاهره صفارزادهنیما یوشیجضیاء موحدسعید سلطان‌پورمنصور اوجیبیژن جلالیتندرکیاهوشنگ ایرانیاحمد شاملونازنین نظام شهیدیاحمدرضا احمدیمحمدرضا اصلانیبیژن الهیهوشنگ ایرانیبهرام اردبیلیمحمدعلی سپانلوعظیم خلیلیجواد مجابییدالله رؤیاییهوشنگ چالنگیشاپور بنیادبیژن الهیبهرام اردبیلیپرویز اسلام‌پورمحمدرضا اصلانیسیروس آتابایهوشنگ چالنگیسیدعلی صالحیفرامرز سلیمانیهرمز علی‌پورقیصر امین‌پوررضا براهنیعلی باباچاهیشاپور بنیادسیدعلی صالحیبیژن کلکیشیوا ارسطوییمفتون امینیبهزاد زرین‌پورعلی عبدالرضاییگراناز موسوینادیا انجمنواصف باختریخلیل‌الله خلیلیمسعود نوابیمحمدکاظم کاظمیفضل‌الله قدسیابوطالب مظفریسعادت ملوک‌تاشفدایی هرویمخفی بدخشیعبدالکریم تمناصوفی عشقرینادیه فضلمحجوبه هرویندیم کابلیصدرالدین عینیفرزانه خجندیاسکندر ختلانیابوالقاسم لاهوتیگلرخسار صفی‌اوالایق شیرعلیپیرو سلیمانیمیرزا تورسون‌زادهمیرزا عبدالواحد مُنظِمصدرِ ضیاساتِم اُلُغ‌زادهبازار صابرمحمدجان شکوری بخاراییجلال اکرامیعبید رجبمحمدعلی عجمیصفیه گلرخسارمردخای بهایفزلفیه عطاییمؤمن قناعتعسکر حکیمعنایت حاجی‌یواعبدوملک بهاریمجیب مهردادگل‌نظر کلدیتیمور ذوالفقارفعاشور صفردارا نجاتاحمدجان رحمت‌زادجوره هاشمیخواجه (شاعر)اسد گلزادهشهزاده نظرووااقبال لاهوریحفیظ جالندهریعلی‌محمد افغانیغزاله علیزادهبزرگ علویرضا امیرخانیمهشید امیرشاهیرضا براهنیسیمین دانشورمحمود دولت‌آبادیعلی‌اشرف درویشیانرضا قاسمیهوشنگ گلشیریابوتراب خسرویاحمد محمودشهریار مندنی‌پورعباس معروفیایرج پزشک‌زادعبدوملک بهاریتیمور ذوالفقارفجلال آل‌احمدشمیم بهارصادق چوبکسیمین دانشورنادر ابراهیمیابراهیم گلستانهوشنگ گلشیریصادق هدایتمحمدعلی جمال‌زادهابوتراب خسرویمصطفی مستورجعفر مدرس صادقیهوشنگ مرادی کرمانیعلی‌اشرف درویشیانبیژن نجدیشهرنوش پارسی‌پورغلامحسین ساعدیبهرام صادقیگلی ترقیمیرزا فتحعلی آخوندزادهارسلان پوریابهرام بیضاییبیژن مفیدغلامحسین ساعدیهنگامه مفیدعباس نعلبندیاناکبر رادیپری صابریمحمود استادمحمدمیرزاده عشقیمحسن یلفانیحمید امجدمحمد چرمشیرمحمد یعقوبینغمه ثمینیمحمد عثمان‌افرضا صابریرضا قاسمیحسین پاکدلحسین پناهیمحمد رحمانیانمحمد رضایی‌رادجلال تهرانیامیررضا کوهستانیابراهیم حاتمی‌کیامسعود کیمیاییاصغر فرهادیرخشان بنی‌اعتمادبهرام بیضاییکامبوزیا پرتویداریوش مهرجوییابراهیم گلستانعلی حاتمیمجید مجیدیپیمان قاسم‌خانیناصر تقواییشادمهر راستیناصغر عبداللهیکیومرث پوراحمدعباس کیارستمیعلی‌اکبر دهخدا
ادبیات معاصر فارسیپژوهشگران ادبیات اهل ایراناهالی تبریزدرگذشتگان ۱۳۲۰درگذشتگان ۱۹۴۱ (میلادی)درگذشتگان بر پایه نوع بیماریزادگان ۱۲۸۵زادگان ۱۹۰۶ (میلادی)شاعران اهل تبریزشاعران زن اهل ایرانشاعران زن فارسی‌زبانشاعران سده ۲۰ (میلادی) اهل ایرانشاعران فارسی‌زبانکتابداران اهل ایرانمدفونان در حرم فاطمه معصومهنویسندگان زن اهل ایراننویسندگان زن سده ۲۰ (میلادی)
۲۵ اسفندتبریزتهرانشاعرایرانیفارسیانگلیسیعربیدهخداملک‌الشعراء بهاریوسف اعتصامیدانشسرای عالیحصبهفاطمه معصومهبیست و پنجم اسفندماهقالب‌هایمثنویقطعهقصیدهسبک شعریمناظرهمجلهٔ بهارمحسن هشترودیشخصیت‌بخشیتخیلتمثیلدائرةالمعارف بزرگ اسلامیعلی‌اصغر دادبهبا چراغ و آینهمحمدرضا شفیعی کدکنیغلامعلی حداد عادلدانشنامه جهان اسلام۲۵ اسفندتبریزیوسف اعتصامی آشتیانیتبریزقاجاریهبخشایشآذربایجان شرقیمجلس شورای ملیمشروطه‌خواهاندهخداملک الشعرای بهارزبانادبیات انگلیسیفرانسویترکیتریللوعلی اکبر دهخداملک‌الشعرای بهارعباس اقبال آشتیانیسعید نفیسیادبیات فارسیکرمانشاهمجله بهارامثال و حکممجلس شورای ملیسعید نفیسیوزارت معارفعیسی صدیقدانشسرای عالیدانشگاه تهرانرضاشاهسرور مه‌کامه محصص لاهیجانیسیمین بهبهانیگلستانبوستانعبدالحسین زرین‌کوبحصبه۴ آوریل۱۹۴۱فاطمه معصومهقمادبیات کلاسیک غربیفرمان مشروطیتجنگ جهانی اولروزنامهانوریمثنوی معنویمولاناعطارآمریکاییفرانسویهراشیو اسمیتلافونتنازوپعلی‌اصغر دادبهانقلاب مشروطهجریان نیماییزبان گفتاریمثنوی‌هایبلیغمناظره (سؤال و جواب)مَثَلخلاف‌آمدتشخیصتمثیلمتناقض‌نماقضا و قدرمحمد قزوینینادر نادرپورمحمدعلی جمال زادهصائب تبریزیمحمدعلی اسلامی ندوشنغلامحسین یوسفیعبدالحسین زرین‌کوبسعید نفیسیمحمد حسین شهریارشعر نومحمدرضا شفیعی کدکنیبا چراغ و آینهنیما یوشیجسید علی خامنه‌ایفروغ فرخزادسید ضیاءالدین طباطبائیحجابوزارت فرهنگ و ارشاد اسلامیوزارت فرهنگ و ارشاد اسلامیادبیات نمایشیمریم زندیرؤیا صدربهناز علیپور گسکریترانه علیدوستیفریبا کلهرگیتا گرکانیعرفان نظر آهاریفریبا یوسفیانقلاب فرهنگی ایراندانشگاه خوارزمیبرج میلادخانه پروین اعتصامیدوران پهلوی اولآثار ملی ایران
پروین اعتصامی
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
| پروین اعتصامی | ||||
|---|---|---|---|---|
 پروین اعتصامی زمین گاه | ||||
| نام اصلی | رخشنده اعتصامی[۱] | |||
| زمینهٔ کاری | شعر و ادبیات | |||
| زادروز | ۲۵ اسفند ۱۲۸۵۱۷ مارس ۱۹۰۷[۲] تبریز | |||
| پدر و مادر | یوسف اعتصامی آشتیانیاختر شوری بخشایشی[۳] | |||
| مرگ | ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ (۳۴ سال)۴ آوریل ۱۹۴۱ تهران | |||
| ملیت | ایرانی | |||
| محل زندگی | تبریز و تهران | |||
| علت مرگ | حصبه | |||
| جایگاه خاکسپاری | قم، حرم فاطمه معصومه، صحن امام رضا، آرامگاه خانوادگی ۳۴°۳۸′۳۱٫۷۱″ شمالی ۵۰°۵۲′۴۶٫۳۷″ شرقی / ۳۴٫۶۴۲۱۴۱۷°شمالی ۵۰٫۸۷۹۵۴۷۲°شرقی / 34.6421417; 50.8795472 | |||
| سبک نوشتاری | شعر مناظره‌ای قطعه | |||
| کتاب‌ها | دیوان اشعار | |||
| تخلص | پروین | |||
| همسر(ها) | فضل‌الله اعتصامی | |||
| مدرک تحصیلی | مدرسه ایران کلیسا | |||
| حوزه | کتابخانهٔ دانشسرای عالی تهران | |||
| استاد | یوسف اعتصامی آشتیانی، علی‌اکبر دهخدا، ملک‌الشعراء بهار | |||
| ||||
رخشندهٔ اعتصامی معروف به پروین اعتصامی (زادهٔ ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در تبریز – درگذشتهٔ ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ در تهران) شاعر ایرانی است که به عنوان «مشهورترین شاعر زن ایران» از او یاد شده‌است. پروین از کودکی فارسی، انگلیسی و عربی را نزد پدرش آموخت و از همان کودکی تحت نظر پدرش و استادانی چون دهخدا و ملک‌الشعراء بهار سرودن شعر را آغاز کرد. پدر وی یوسف اعتصامی، از شاعران و مترجمان عصر خود بود که در شکل‌گیری زندگی هنری پروین و کشف استعدادها، و ذوق و گرایش وی به سرودن شعر نقش مهمی داشت. او در بیست و هشت سالگی ازدواج کرد، اما به دلیل اختلاف فکری با همسرش، پس از چندی از او جدا شد. پروین بعد از جدایی، برای مدتی در کتابخانهٔ دانشسرای عالی تهران به شغل کتابداری به کار پرداخت. پروین پیش از چاپ دومین نوبت از دیوان اشعارش، بر اثر بیماری حصبه در سی و پنج سالگی در تهران درگذشت و در حرم فاطمه معصومه، در آرامگاه خانوادگی‌اش، به خاک سپرده شد. زادروز پروین (بیست و پنجم اسفندماه)، به عنوان «روز بزرگداشت پروین اعتصامی» نامگذاری شده‌است.
تنها اثر چاپ و منتشر شده از پروین، دیوان اشعار اوست، که دارای ۶۰۶ شعر شامل اشعاری در قالبهای مثنوی، قطعه و قصیده می‌شود. پروین بیشتر به دلیل به کار بردن سبک شعریِ مناظره در شعرهایش، معروف است. شعرهای پروین قبل از چاپ به صورت مجموعه و کتاب، در مجلهٔ بهار و منتخبات آثار از محسن هشترودی و امثال و حکم از دهخدا، چاپ می‌شدند. موفقیت اولین چاپ دیوان اشعار او سبب پیدایش زمینه برای چاپ‌های بعدی شعرهای او شد.
پروین اعتصامی از پیروان «جریان تلفیقی» است. مضامین و معانی اشعار پروین، توصیف‌کنندهٔ دلبستگی عمیق وی به پدر، استعداد و شوق فراوان او به آموختن دانش، روحیهٔ ظلم‌ستیزی و مخالفت با ستم و ستمگران و حمایت و ابراز همدلی و همدردی با محرومان و ستم‌دیدگان است. اشعار پروین اغلب از حوادث و اتفاقات شخصی و اجتماعی خالی‌اند. در میان اشعار او، شعری وجود ندارد که با کمک آن بتوان صراحتاً شخص شاعر را شناخت. شعر پروین از دیدگاه طرز بیان مفاهیم و معانی، بیشتر به صورت «مناظره» و «سؤال و جواب» است. در دیوان او بیش از هفتاد نمونه مناظره آمده که وی را از این لحاظ در میان شاعران فارسی برجسته ساخته‌است. این مناظره‌ها نه تنها میان انسان‌ها و جانوران و گیاهان، بلکه میان انواع اشیاء – از قبیل سوزن و نخ – نیز اتفاق می‌افتد. پروین در بیان مقاصد خود از هنرهای «شخصیت‌بخشی» و «تخیل» و «تمثیل»، با شیوایی کم‌نظیری استفادهٔ بسیار کرده‌است.
محتویات
۱ منبع‌شناسی
۲ زندگی‌نامه
۲.۱ کودکی و خانواده
۲.۲ اشعار کودکی و نوجوانی
۲.۳ سخنرانی در جشن فارغ‌التحصیلی
۲.۴ ازدواج
۲.۵ چاپ دیوان اشعار و کتابداری
۲.۵.۱ چاپ و انتشار اشعار
۲.۵.۲ کتابداری
۲.۶ دعوت به دربار
۲.۶.۱ مرگ پدر
۲.۷ مرگ
۳ شخصیت و اندیشه
۳.۱ تأثیر مسائل اجتماعی روزگار بر شعر پروین
۳.۲ بعد ادبی
۳.۲.۱ ادبیات کهن فارسی
۳.۲.۲ ادبیات غرب
۴ سبک شعری
۴.۱ ویژگی‌ها
۴.۱.۱ لفظی و زبانی
۴.۱.۲ نحوی و ساختاری
۴.۱.۳ دیدگاه بلاغی
۴.۱.۴ دیدگاه فکری–فلسفی
۵ اشعار پروین در نظر دیگران
۵.۱ نقدهای مثبت
۵.۲ نقدهای منفی
۶ اشعار معروف
۶.۱ مضامین شعرهای پروین
۶.۲ بعضی اشعار معروف
۷ جشنواره‌ها
۷.۱ جایزه ادبی پروین اعتصامی
۷.۲ جشنواره فیلم پروین اعتصامی
۸ یادبود
۸.۱ خانه
۹ جستارهای وابسته
۱۰ استعاره
۱۱ پانویس
۱۲ منابع
۱۳ برای مطالعه بیشتر
۱۴ پیوند به بیرون
منبع‌شناسی[ویرایش]
دربارهٔ زندگی پروین اعتصامی، کتاب‌های فراوان، آثار و مقالات مختلفی آمده‌است. این آثار در طی سال‌های پس از مرگش و همچنین قبل از آن، توسط افراد مختلفی نوشته شده‌است.[۴]
منابع دست اول برای شناخت زندگی پروین اعتصامی، کتاب‌ها و اسناد منتشر شده از خانواده و نزدیکان اوست که از میان آن‌ها می‌توان به «تاریخچهٔ زندگانی پروین اعتصامی» اثر ابوالفتح اعتصامی، برادر پروین، اشاره کرد. از دیگر منابع دست اول، می‌توان به کتاب «مجموعه مقالات و قطعات و اشعار» اشاره کرد که یک سال پس از مرگ پروین نوشته و در سال ۱۳۲۳، برای نخستین بار چاپ شده‌است.[۵] همچنین به دلیل این‌که شعرهای پروین در قالب مناظره و با زبانی صمیمی و کودکانه هستند، نویسندگانی مانند مهناز بهمن که نویسندهٔ گروه سنی کودک و نوجوان هستند، زندگانی پروین را در قالب کتاب نوشته‌اند.[۶]
منابع دیگر برای شناخت زندگانی پروین عبارتند از «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»[۷] اثر «علی‌اصغر دادبه»، «با چراغ و آینه» اثر «محمدرضا شفیعی کدکنی»[۸] و «دائرةالمعارف کودکان و نوجوانان»[۹] اثر قاسم قالیباف؛ که فقط در بخش‌هایی از خود به شرح زندگی پروین پرداخته‌اند. مقالات زیادی نیز در مورد شرح زندگی پروین وجود دارد، نظیر مقالهٔ پروین اعتصامی نوشتهٔ غلامعلی حداد عادل است که در «دانشنامه جهان اسلام» منتشر شده‌است.[۵] همچنین مقدمه‌هایی که برای دیوان پروین اعتصامی نوشته شده‌اند نیز بخش‌هایی از زندگی‌نامه وی را نگاشته‌اند که از مقدمه‌های مشهور دیوان پروین، می‌توان به مقدمهٔ چاوش اکبری برای چاپ سوم[۱۰] و مقدمهٔ انتشارات اقبال در چاپ‌های بعدی[۴] اشاره کرد.
زندگی‌نامه[ویرایش]
کودکی و خانواده[ویرایش]
عکسی از کودکی که برای ایفای نقش پروین در فیلم در نظر گرفته شده بود
پروین اعتصامی با نام اصلی «رخشنده» در ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ هجری شمسی، مطابق با ۱۷ مارس ۱۹۰۷، در تبریز زاده شد.[۱] او فرزند یوسف اعتصامی آشتیانی ملقب به اعتصام‌الملک (زادهٔ ۱۲۵۴ تبریز)[۱۱][۱۲] نویسنده و مترجم معاصر ایرانی[۹] و اخترالملوک اعتصامی[۱۳] است. اخترالملوک اعتصامی دختر عبدالحسین مقدّم العداله، از شاعران دوره قاجاریه و متخلص به «شوری بخشایشی» (اهل شهر بخشایش در آذربایجان شرقی)[۳][۷] بود.[۱۴] او تخلص «پروین» را برای خود انتخاب کرد که تا آن زمان نامی مرسوم برای دختران نبود.[۵] بعدها پروین نام خود را از رخشنده به پروین تغییر داد؛ چنان‌چه در شناسنامه‌اش مشاهده می‌شود.[۱۵] پروین بعدها مجبور شد در شعری، توضیح بدهد که پروین، نامی دخترانه است:
| مرد پندارند پروین را، چه برخی زاهل فضل | این معما گفته نیکوتر که پروین مرد نیست[۵] |
پروین آخرین فرزند خانواده بود و سه برادر بزرگتر از خود به نام‌های ابوالحسن، ابوالفتح و ابوالنصر داشت.[۱۶]
یوسف اعتصامی، در سال ۱۲۸۸ هجری شمسی به عنوان نمایندهٔ مردم تبریز در مجلس شورای ملی انتخاب شد. به همین دلیل در سال ۱۲۹۱ هجری شمسی در هنگامی که پروین ۶ سال داشت، به همراه خانواده‌اش از تبریز به تهران مهاجرت کرد.[۷] پروین از کودکی با مشروطه‌خواهان و چهره‌های فرهنگی آشنا شد و ادبیات را در کنار پدر و از استادانی چون دهخدا و ملک الشعرای بهار آموخت. در دوران کودکی، زبان‌های فارسی و عربی و انگلیسی را زیر نظر پدرش در منزل آموخت و پس از آن به مدرسهٔ آمریکایی ایران کلیسا (به انگلیسی: Iran bethel) رفت و در سال ۱۳۰۳ تحصیلاتش را در آنجا به پایان رسانید. او در تمام سال‌های تحصیلش از دانش‌آموزان ممتاز بود و حتی مدتی در همان مدرسه به تدریس زبان و ادبیات انگلیسی پرداخت. او هم‌زمان با تحصیل، شعر نیز می‌سرود.[۱۶]
اشعار کودکی و نوجوانی[ویرایش]
تصویری از شناسنامه پروین اعتصامی
مهناز بهمن می‌نویسد: نخستین شعرهای پروین اعتصامی در هفت سالگی بوده‌است و برخی از زیباترین شعرهایش مربوط به دوران نوجوانی (۱۱ تا ۱۴ سالگی) او هستند. از کودکی پدرش در زمینه وزن و شیوه‌های یادگیری به او کمک می‌کرد. گاهی شعری از شاعران قدیم ایران مانند سعدی یا حافظ را به او می‌داد تا بر اساس آن شعر دیگری بسراید؛ وزن آن را تغییر دهد یا قافیه‌ای نو برایش پیدا کند. همین تمرین‌ها و تلاش‌ها زمینه‌ای شد که با ترتیب قرارگیری کلمات و استفاده از آن آشنا شود و در سرودن شعر تجربه کسب کند. همچنین پدرش گاهی قطعه‌هایی زیبا و لطیف از کتاب‌های خارجی (انگلیسی، فرانسوی، ترکی و عربی) جمع می‌کرد و پس از ترجمه آن‌ها به فارسی، پروین را تشویق می‌کرد تا آن را به صورت شعر درآورد. برای نمونه، یوسف اعتصامی شعر «قطرات سه‌گانه» از تریللو را ترجمه و در مجله بهار چاپ کرد. سپس پروین با الهام از این سروده، شعرهای «گوهر و اشک» و «دو قطره خون»[۱۷] را سرود.[۱][۱۸]
از معروف‌ترین شعرهایی که او در این سنین سروده‌است می‌توان به شعرهای گوهر و سنگ، ای مرغک، اشک یتیم، کودک آرزومند، صاعقه ما ستم اغنیاست، سعی و عمل و اندوه فقر اشاره کرد.[۱۸]
به نوشتهٔ بهمن، شعرهایی که پروین در سنین کودکی می‌سرود بیشتر دارای محتوایی کودکانه، ساده و تخیلی بودند. یکی از شعرهای او در ۸ سالگی، مناظره‌ای بین «نخود و لوبیا» است:[۱۹]
| نخودی گفت لوبیایی را | کز چه من گردم این چنین، تو دراز؟ | |
| گفت: ما هردو را بباید پخت | چاره‌ای نیست، با زمانه بساز |
 | متن مربوطه در ویکی‌نبشته: مناظرهٔ کامل نخود و لوبیا |
یا شعری دیگر، مناظره‌ای بین «سیر و پیاز» است:[۱۹]
| سیر یک روز طعنه زد به پیاز | که تو مسکین چه‌قدر بدبویی | |
| گفت:از عیب خویش بی‌خبری | زان ره، از خلق عیب می‌جویی |
| متن مربوطه در ویکی‌نبشته: مناظرهٔ کامل سیر و پیاز |
پروین شعرهایش را در حضور شاعران و دانشمندانی مانند علی اکبر دهخدا، ملک‌الشعرای بهار، عباس اقبال آشتیانی، سعید نفیسی و نصرالله تقوی که از دوستان یوسف اعتصامی بودند و بعضی اوقات به خانهٔ او می‌آمدند، می‌خواند و مورد تشویق آن‌ها قرار می‌گرفت.[۲۰]
پروین اعتصامی در هجده سالگی فارغ‌التحصیل شد. او در تمام دوران مدرسه‌اش دانش آموزی ممتاز بود البته قبل از ورود به مدرسه فارسی، انگلیسی و عربی را نزد پدر آموخت. او حتی می‌توانست داستان‌های مختلفی را به زبان انگلیسی بخواند.[۲۱] او به دانستن علاقه داشت و سعی می‌کرد در حد توان خود از همه‌چیز آگاهی پیدا کند؛ به همین دلیل در مدرسهٔ قبلی‌اش ادبیات فارسی و انگلیسی تدریس می‌کرد.[۲۱] شولر، رئیس مدرسهٔ آمریکایی، پروین را در یادگیری دروس بسیار مشتاق توصیف می‌کند. او همچنین می‌گوید که پروین در طول زمان تحصیلاتش، با دختری آمریکایی به نام «هلن کالینز» مکاتبه داشته؛ و این مکاتبه را تا آخر عمر ادامه داده‌است.[۲۲]
سخنرانی در جشن فارغ‌التحصیلی[ویرایش]
در خرداد ۱۳۰۳، جشن فارغ‌التحصیلی پروین در مدرسه برپا شد. او در آن جشن دربارهٔ بی‌سوادی و بی‌خبری زنان ایران حرف زد.[۲۳] اعتصامی در قسمت‌هایی از سخنان‌اش که به «اعلامیه زن و تاریخ» معروف است، می‌گوید:
| « | داروی بیماری مزمن شرق، منحصر به تربیت و تعلیم است. تربیت و تعلیم حقیقی که شامل زن و مرد باشد و تمام طبقات را از خوان گسترده معرفت مستفید نماید. ایران، وطن عزیز ما که مفاخر و ماثر عظیمه آن زینت افزای تاریخ جهان است. ایران که تمدن قدیمش اروپای امروز را رهین منت و مدیون نعمت خویش دارد. ایران با عظمت و قوتی که قرنها بر اقطار و ابحار عالم حکمروا بود، از مصائب و شداید شرق سهم وافر برده اکنون دنبال گمگشته خود می‌دود و پدیدار شاهد نیکبختی می‌شتابد. پیداست برای مرمت خرابیهای زمان گذشته، اصلاح معایب حالیه، و تمهید سعادت آتیه چه مشکلاتی در پیش است. ایرانی باید ضعف و ملالت را از خود دور کرده، تند و چالاک این پرتگاه‌ها را عبور نماید. امیدواریم به همت دانشمندان و متفکرین روح فضیلت در ملت ایجاد شود و با تربیت نسوان اصلاحات مهمه اجتماعی در ایران فراهم گردد. در این صورت بنای تربیت حقیقی استوار خواهد شد و فرشته اقبال در فضای مملکت سیروس و داریوش بال‌گشایی خواهد کرد.[۲۳] | » |
| متن مربوطه در ویکی‌نبشته: متن کامل خطابه زن و تاریخ |
ازدواج[ویرایش]
عکسی از پروین اعتصامی، قبل از ۱۳۲۰ شمسی
پروین اعتصامی در ۱۹ تیرماه ۱۳۱۳ با پسر عموی پدرش «فضل‌الله اعتصامی» ازدواج کرد و چهار ماه پس از عقد و ازدواج به همراه همسرش برای زندگی به کرمانشاه رفت.[۲۴] همسر پروین از افسران شهربانی و هنگام ازدواج با او رئیس شهربانی در کرمانشاه بود. پروین پس از تقریباً دو ماه زندگی با همسرش به خانه پدرش بازگشت و ۹ ماه بعد، در ۱۴ مرداد ۱۳۱۴، از وی جدا شد.[۲۵] ابوالفتح اعتصامی، برادر پروین، علت جدایی پروین اعتصامی از همسرش را اختلافات روحی و اخلاقی پروین با همسرش و «ناسازگاری روحیه نظامی همسر با روح لطیف و آزاد پروین» دانسته‌است.[۲۴][۲۶]
پروین تا پایان زندگی‌اش با هیچ‌کس دربارهٔ این ازدواج ناموفق سخن نگفت[۲۶] و فقط غزلی در این باره سرود که سه بیت نخست آن با این ابیات آغاز می‌شود:[۲۴]
| ای گل تو ز جمعیّت گلزار چه دیدی؟ | جز سرزنش و بدسری خار چه دیدی؟ | |
| رفتی به چمن لیک قفس گشت نصیبت | غیر از قفس ای مرغ گرفتار چه دیدی؟ | |
| ای شمع دل‌افروز تو با این همه پرتو | جز مشتری سفله به بازار چه دیدی؟[۲۴] |
چاپ دیوان اشعار و کتابداری[ویرایش]
چاپ و انتشار اشعار[ویرایش]
یوسف اعتصامی پیش از ازدواج پروین، با چاپ مجموعه اشعار او مخالف بود و این کار را با توجه به اوضاع و فرهنگ روزگار، نامناسب می‌دانست. او فکر می‌کرد دیگران چاپ اشعار یک زن جوان را، راهی برای پیدا کردن همسر به حساب آورند.[۲۷] اما بعد از ازدواج پروین و جدایی از همسرش به این کار رضایت داد. قبل از نخستین چاپ دیوان پروین، بعضی از اشعار پروین در مجله بهار، «منتخبات آثار» از «سید ضیا هشترودی» و «امثال و حکم» از دهخدا چاپ شده بودند.[۲۶] از انتشار نخستین چاپ دیوان او در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی توسط چاپخانه مجلس شورای ملی که همراه با مقدمهٔ از ملک‌الشعرای بهار بود، بسیار استقبال شد. سعید نفیسی در روزنامهٔ ایران به معرفی دیوان پروین پرداخت و وزارت معارف برای تقدیر از پروین، به او نشان علمی اهدا کرد. این باعث خارج شدن پروین از انزوای پس از طلاقش شد.[۲۶] نخستین مجموعه شعر پروین، شامل اشعاری بود که وی تا پیش از ۳۰ سالگی سروده بود و بیش از ۱۵۰ قصیده، قطعه، غزل و مثنوی داشت.[۲۷] البته دیوان پروین شامل همهٔ اشعار سروده شده توسط او نیست، زیرا او چند سال پیش از مرگش، قسمتی از اشعارش را که مطابق میلش نبوده را سوزانده‌است.[۵]
کتابداری[ویرایش]
 |  | |
نامه پروین اعتصامی به عیسی صدیق، مدیر دانشسرای عالی (چپ) موافقت با درخواست پروین اعتصامی (راست) | ||
پروین اعتصامی بعد از نخستین چاپ دیوان اشعارش، در زمانی که عیسی صدیق بر دانشسرای عالی ریاست داشت، به عنوان مدیر کتابخانهٔ آن از خردادماه ۱۳۱۵ مشغول به کار شد.[۲۸][۲۹] علت این کار این بود که پروین فضای دانشسرای عالی و کتابخانهٔ آن را با روحیهٔ خود سازگارتر می‌دانست.[۳۰] نظم و ترتیب پروین در کتابخانه زبان‌زد دانشجویان و استادان بود. علاوه بر این، پروین بر پشت جلد برخی کتاب‌ها اظهار نظرهایی می‌نوشت که شاید هنوز باقی باشد، البته آن کتاب‌ها به کتابخانه ادبیات دانشگاه تهران منتقل شده‌اند.[۳۱] اما انزواطلبی پروین باعث شد او به کار خود در دانشسرای عالی ادامه ندهد و پس از ۹ ماه و از آغاز سال ۱۳۱۶ هجری شمسی، به کار خود در آنجا پایان دهد.
دعوت به دربار[ویرایش]
پروین اعتصامی در کنار محمدرضا پهلوی در کتابخانه دانشسرای عالی، ۱۳۱۹هجری شمسی[۳۲]
در زمان حیات پروین اعتصامی، دولت به دانشمندان، علما و بزرگان علم و ادب، مدال‌های لیاقت یا نشان‌های دولتی اعطا می‌کرد؛ مدالی که نشانه سپاس و احترام دولت از خدمات علمی و فرهنگی فرد موردنظر است، و سپس دولت آن‌ها را در مراسمی خاص مورد قدردانی قرار می‌داد.[۳۳] در سال ۱۳۱۵، مدال درجه سه لیاقت به پروین داده شد ولی او این مدال را قبول نکرد. او حتی پیشنهاد رضاشاه را برای تدریس ملکه و ولیعهد نپذیرفت زیرا به گفته خودش، اعتقاداتش در مورد ایستادگی در برابر استبداد، به او اجازه نمی‌داد در چنین مکان‌هایی حاضر شود. او پس از رد کردن مدال لیاقت، شعر «صاعقه ما ستم اغنیاست» را سرود.[۳۳]
| برزگری پند به فرزند داد | کای پسر، این پیشه پس از من تراست | |
| مدت ما جمله به محنت گذشت | نوبت خون خوردن و رنج شماست | |
| کشت کن آنجا که نسیم و نمی است | خرمی مزرعه، ز آب و هواست |
مرگ پدر[ویرایش]
مرگ پدر پروین در دی ماه ۱۳۱۶ در سن ۶۳ سالگی او را مدتی از کار ادبی‌اش بازداشت.[۳۴]
پروین پس از مرگ پدرش، بسیار منزوی شد و تنها مکاتباتی با سرور مه‌کامه محصص لاهیجانی و رفت‌وآمدهای اندکی با خانوادهٔ سیمین بهبهانی داشت. در آن زمان از طرف وزارت معارف از پروین درخواست شد که به مناسبت «هفتصدمین سال تصنیف گلستان و بوستان»، قطعه‌ای در ستایش مقام سعدی بسراید. هرچند عبدالحسین زرین‌کوب این دوران زندگی پروین را «دوران تلخی و حسرت» توصیف کرده‌است.[۲۶]
مرگ[ویرایش]
دست خط پروین اعتصامی، شعری که برای سنگ قبر خودش سروده‌است
پروین اعتصامی در فروردین ۱۳۲۰ به بیماری حصبه مبتلا شد. این در زمانی بود که برادر وی، ابوالفتح اعتصامی، دیوان او را برای دومین چاپ آماده می‌کرد. اما وخیم بودن وضعیت پروین باعث می‌شود که او در ۳ فروردین در بیمارستان بستری شود.[۳۵] گفته شده سهل‌انگاری پزشک او در معالجه پروین سبب مرگ او شده‌است؛ زیرا در شب ۱۴ فروردین وضعیت پروین بسیار وخیم می‌شود. خانوادهٔ او کالسکه‌ای به دنبال پزشک معالجش می‌فرستند اما او نمی‌آید.[۳۵] و سرانجام پروین اعتصامی در تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ (۴ آوریل ۱۹۴۱) در سن ۳۴ سالگی در تهران درگذشت و در حرم فاطمه معصومه در قم در آرامگاه خانوادگی به خاک سپرده شد. او در هنگام مرگ، در آغوش مادرش، جان سپرد. پس از مرگش، قطعه‌ای با عنوان «این قطعه را برای سنگ مزار خودم سروده‌ام» از او یافتند که مشخص نیست او چه زمان برای سنگ مزار خود سروده بود؛ که آن قطعه را بر سنگ مزارش نقش کردند.[۳۵][۳۶]
پس از مرگ پروین، مراسم رسمی دولتی به مناسبت بزرگداشت برگزار نشد. مدیر کانون زنان ایران، به دلیل برخی مسایل سیاسی، از برگزاری مجلس یادبود برای پروین در آن کانون خودداری کرد.[۱۵] از پاسخ محرمانه فرمانداری قم در تاریخ هجدهم فروردین ۱۳۲۰ به تلگراف وزارت کشور در باب «موضوع حمل جنازه دختر اعتصام‌الملک»، به روشنی می‌توان دریافت که دستگاه امنیتی رضاشاه نسبت به او حساسیت داشته‌است.[۱۵] این حساسیت می‌تواند ریشه در رد کردن نشان لیاقت توسط پروین داشته باشد. اما بعد از برکناری رضاشاه از قدرت و به حکومت رسیدن محمدرضاشاه، دوستان و علاقه‌مندان پروین به مناسبت نخستین سالگرد مرگ او در فروردین ۱۳۲۱، مجلس یادبودی برای وی برپا کردند و با سرودن اشعار نسبت به سکوت و بی‌مهری دوران استبداد در حق پروین واکنش نشان دادند.[۵]
شخصیت و اندیشه[ویرایش]
تندیس پروین اعتصامی در جلوی پلکان خانه‌اش در تبریز
در طول زندگی پروین، عواملی چون پدر وی، دوستان پدرش، مدرسه آمریکایی و از همه مهم‌تر تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه ایران، بر شخصیت و اندیشه پروین تأثیرگذار بوده‌اند.[۳۷] یوسف اعتصامی به دلیل شغل مترجمی و همچنین انتخاب شدن به عنوان نمایندهٔ مجلس، چهره‌ای سیاسی به‌شمار رفت و همین باعث آشنایی پروین با ادبیات کلاسیک غربی شد. محافل ادبی یوسف اعتصامی که از محتوایی عمیق برخوردار بودند در شکل‌گیری دیدگاه سیاسی پروین نقش مهمی داشتند.[۳۸] همچنین حضور پروین در مدرسه آمریکایی ایران باعث آشنا شدن وی با اندیشه‌های غربی و مسائل زنان در غرب شد.[۳۷]
تأثیر مسائل اجتماعی روزگار بر شعر پروین[ویرایش]
دوران زندگی پروین با صدور فرمان مشروطیت، فروپاشی حکومت قاجار، بر تخت نشستن رضا شاه و استبداد بیست سالهٔ او و جنگ جهانی اول همراه بود که تمامی این رویدادها باعث آگاه شدن پروین به مسائل روزگار خود و حساس شدن او به این رویدادها شد.[۳۷] پروین در دورانی زندگی می‌کرد که هر دو یا سه سال تحولی سیاسی رخ می‌داد. به علت کمبود روزنامه و دیگر وسائل ارتباط جمعی در آن زمان، تنها راه آشنایی پروین با مسائل سیاسی، پدرش بود. شعر پروین شامل مسائلی چون ظلم ستیزی، فقر ستیزی، عدالت‌خواهی و آرمان‌خواهی است[۳۹] علی اصغر دادبه مدعی است به همین علت بسیاری پروین را از معماران تاریخ و اندیشه سیاسی ایران دانسته‌اند.[۳۷]
بعد ادبی[ویرایش]
ادبیات کهن فارسی[ویرایش]
در شکل‌گیری بعد ادبی شخصیت پروین، ادبیات کهن فارسی و ادبیات نوین غربی نقش داشته‌اند. در مورد نقش ادبیات کهن، مهم‌تر از همه سروده‌های شاعران بین قرن‌های ۵–۸ هجری قمری است که این مورد تأثیرگرفته از محافل ادبی یوسف اعتصامی و اعضا تشکیل دهنده آن است.[۳۰][۳۸] برای نمونه قطعه «اشک یتیم» متأثر از یکی از سروده‌های انوری است.[۴۰] همچنین شعرهایی چون «پایمال آز»، «جولای خدا»، «مست و هشیار» و «لطف حق» یادآور قصه‌های مثنوی معنوی و لحن و طرز فکر مولانا است.[۴۱] یا شعرهایی مانند «کعبه دل»، «جامه عرفان» و «صید پریشان» دارای لحنی مانند شعرهای عطار می‌باشند.[۳۰][۴۲]
ادبیات غرب[ویرایش]
در مورد نقش ادبیات غرب، مهم‌تر از همه پیروی پروین از سروده‌های شاعران آمریکایی، انگلیسی و فرانسوی مانند هراشیو اسمیت، لافونتن، آرتور بریزبان و ازوپ است. بیشتر این سروده‌ها، سروده‌هایی بودند که به‌وسیله یوسف اعتصامی ترجمه می‌شدند و در در مجله بهار چاپ می‌شدند. برای نمونه، پروین با مطالعهٔ شعرهایی چون «به یک مومیایی»، «خروس و مروارید»، «زنجره و مورچه» و «نغمه پیراهن» تصمیم گرفت که با تقلید از برخی از آن‌ها شعر دیگری بسراید.[۳۰] به عنوان نمونه، شعر «یاد یاران» پروین اقتباسی از یک قطعه معروف هراشیو اسمیت است که اصل آن را پدرش، از فرانسوی به فارسی ترجمه و منتشر کرده بود.[۴۳] یا شعر «جولای خدا» با الهام از مقاله «عزم و نشاط عنکبوت» اثر آرتور بریزبان، نویسنده آمریکایی، پدید آمده‌است، که قبل از آن توسط یوسف اعتصامی ترجمه و در مجله بهار منتشر شده‌بود.[۴۴]
سبک شعری[ویرایش]
سنگ مزار پروین اعتصامی
به نوشته علی‌اصغر دادبه بعد از انقلاب مشروطه در ایران، دو جریان فکری در ایران به نام‌های «جریان تلفیقی» و «جریان نیمایی» به وجود آمد. جریان تلفیقی عبارت است از ترکیب سبک شعر سنتی و اندیشه‌های تازه. می‌توان گفت که جریان تلفیقی، ادامهٔ سبک «بازگشت ادبی» است اما قالبی امروزی‌تر دارد.[۴۵] سبک شعری پروین تحت تأثیر تفکر جریان تلفیقی قرار داشت.[۴۶]
ملک‌الشعرای بهار در مقدمهٔ دیوان پروین دربارهٔ سبک شعری چنین می‌نویسد:
| « | این دیوان ترکیبی است از دو سبک و شیوهٔ لفظی و معنوی آمیخته با سبکی مستقل، و آن دو یکی شیوه خراسان است خاصه استاد ناصر خسرو قبادیانی و دیگر شیوهٔ شعرای عراق و فارس است به ویژه شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی علیه الرحمه و از حیث معانی نیز بین افکار و خیالات حکما و عرفاً است، و این جمله با سبک و اسلوب مستقلی که خاص عصر امروزی و بیشتر پیرو تجسم معانی و حقیقت جوئی است ترکیب یافته و شیوه‌ای بدیع و فاضلانه به وجود آورده‌است.[۴۷][۴۸] | » |
ویژگی‌ها[ویرایش]
سبک ادبی پروین از چهار دیدگاه قابل بررسی است:
لفظی و زبانی[ویرایش]
دیدگاه لفظی، شامل سبک شاعران خراسانی و استفاده از واژه‌ها و اصطلاحات قدیمی است؛ مانند «مانا»، «خلقان»، «گفتا»، «شنیدستم»، «سرخ گل»، «بوریا» و «می‌خمید». از همین جهت می‌توان در شعر پروین از ویژگی‌های لفظی و زبانی سخن گفت.[۴۹]
نحوی و ساختاری[ویرایش]
| ” | روح دیوان پروین، قطعه‌های اوست. این قطعه‌ها خستگی خواننده که ممکن است از مطالعه قصاید به وجود آمده باشد را به‌طور کامل برطرف می‌کند. | “ |
—ملک‌الشعرای بهار در مقدمهٔ دیوان پروین.[۴۹] | ||
ویژگی ساختاری، شامل به کار بردن زبان گفتاری در نوشته‌است که بیشتر به دلیل گویا و روان ساختن متن به کار می‌رود. تلفیق دیدگاه ساختاری و دیدگاه لفظی با وجود وفادار بودن به دیدگاه لفظی، در شعرهای پروین بسیار مشاهده می‌شود.[۵۰] این کار بیشتر در قطعه‌ها و مثنوی‌های پروین مشاهده می‌شود و در قصیده‌ها زیاد به چشم نمی‌خورد. تلفیق ویژگی ساختاری و لفظی، که در قطعه معمول‌تر است، باعث شده تا قطعه‌های پروین نسبت به قصیده‌هایش بسیار مشهورتر باشند.[۴۹] پروین را از لحاظ سبک جزو شاعران کهن‌سرا قرار می‌دهند، هرچند در برخی شعرهای او ابتکارهایی برای دست یافتن به قالبهای تازه مشاهده می‌شود.[۵۰]
دیدگاه بلاغی[ویرایش]
در شعرهای پروین می‌توان ویژگی‌های بلیغ زبان را به وضوح یافت. بهار «اوج بلاغت و سخن‌دانی پروین» را قطعه‌های او می‌داند اما قزوینی قصیده‌های پروین را «اوج فصاحت و متانت او» می‌داند.[۵۱][۵۲]
در بیشتر شعرهای پروین آرایه‌های معنوی از نوع مناظره (سؤال و جواب)، مَثَل، خلاف‌آمد، تشخیص و تمثیل است.[۵۱] دیوان پروین، شامل ۲۳۸ قطعه شعر می‌باشد، که از آن میان ۶۵ قطعه به صورت مناظره است.[۵۳] این مناظره‌ها میان اشیاء، جانوران و گیاهان وجود دارد.[۵۳] «مثل» نیز صنعتی در شعرهای پروین است که یوسف اعتصامی به کار بردن این صنعت را در شعرهای پروین، بی‌شمار می‌داند. «خلاف‌آمد»، که در ادبیات جدید با نام متناقض‌نما شناخته می‌شود، صنعتی است که در آن نویسنده یک نماد آرمانی (مثل ضرب‌المثل) را بر خلاف معنی همیشگی توضیح می‌دهد و به کار می‌برد.[۵۱] «تشخیص» نیز در شعرهای پروین به ویژه در مناظره‌هایش، به وفور دیده می‌شود. همچنین تمثیل را که داستانی از زبان انسان یا حیوانات است و در انتها با پیامی اخلاقی به پایان می‌رسد، در شعر پروین مشاهده می‌شود.[۵۱]
دیدگاه فکری–فلسفی[ویرایش]
علی اصغر دادبه می‌گوید بر خلاف دیدگاه منتقدان که در دیوان پروین نظمی منسجم نمی‌بینند، بسیاری از محققان عقیده دارند که دیوان پروین، مجموعه‌ای است یکپارچه با خصوصیت‌های سبک شناختی و هماهنگ است. بعضی نیز این دیوان را نمایندهٔ فرهنگ و تمدن ایرانیان می‌دانند.[۵۱] همچنین دادبه دیدگاه فکری–فلسفی در شعرهای پروین را به دو دسته تقسیم می‌کند: اول، حوزه نظری؛ که شامل مفاهیمی مانند عشق حقیقی، تجلی مذهب، قضا و قدر و تأکید پروین بر جنبش و حرکت و عمل می‌باشند.[۹] دوم، حوزه عملی؛ که شامل تهذیب اخلاق در شعرهای پروین است. پروین در شعرهایش کوشیده‌است تا با شیوه‌ای تازه، خصوصیات‌های بداخلاقی را در نظر خوانندگان خوار و فضیلت‌های اخلاقی را در نظر آنان، زیبا جلوه دهد.[۵۴]
اشعار پروین در نظر دیگران[ویرایش]
نقدهای مثبت[ویرایش]
به‌طور کلی نقدهایی که اشعار پروین دریافت کرده‌اند، مثبت هستند. از پروین به عنوان «مشهورترین شاعر زن ایران» یاد می‌شود.[۵] در دو و سه دههٔ اول پس از مرگ پروین، او و شعرش چندان مورد علاقه روشنفکران و نوپردازان نبودند.[۵۵] علی اصغر دادبه می‌نویسد که تعداد بسیار زیادی از منتقدان ادبی، پروین را شاعری بزرگ می‌دانند و او را با شاعران تراز اول ایران مقایسه می‌کنند. حداد عادل در مقالهٔ خود، نصرالله تقوی را یکی از منتقدان معرفی می‌کند که پروین را با شاعران تراز اول مقایسه می‌کنند.[۵] ملک‌الشعرای بهار دیوان او را «گلدسته‌ای از ازهار نوشکفته» توصیف می‌کند.[۴۶] او نیز اضافه می‌کند که اگر تنها شعر «سفر اشک» از دیوان او منتشر می‌شد، جایگاه والایی در علم و ادب فارسی پیدا می‌کرد. پدر پروین، یوسف اعتصامی، نیز پروین را «روح جامعه» می‌خواند. همچنین او گفتهٔ شخصی گمنام را که گفته‌است: «در این کهنه زمین گاه سعدی و گاه پروین به ظهور می‌رسد» تأیید کرده‌است.[۴۶]محمد قزوینی پروین را «رابعه دهر» و «ملکه‌النسا الشواعر» توصیف می‌کند و قصاید او را با قصاید ناصر خسرو برابر می‌داند. نادر نادرپور پروین را نخستین زنی می‌داند که به معنای واقعی شاعر بوده‌است.[۵۶]محمدعلی جمال زاده، شعر او را از لحاظ استقلال و اصالت از حافظ و صائب تبریزی بهتر می‌داند.[۴۶]محمدعلی اسلامی ندوشن نیز پروین را بزرگترین شاعر زن در ادبیات فارسی می‌داند.[۴۶][۵۷]غلامحسین یوسفی،[۵۸]عبدالحسین زرین‌کوب،[۵۹] و سعید نفیسی[۶۰] پروین را شاعری ارجمند و بلندمرتبه دانسته‌اند.[۶۰]
همچنین محمد حسین شهریار در شعری بلند در سبک شعر نو دربارهٔ پروین سروده‌است:[۶۱]
| به راستی که یکی از نوابغ ادب است | میان شاعره‌ها تاکنون نظیرش نیست | |
| به یادم است که او شاعر شهیری بود | قصایدش به مجلات منتشر می‌شد | |
| از آن پس من و او آشنای هم بودیم | خیال می‌کنم که او بیست سال کمتر داشت | |
| هزار و سیصد و دو یا سه، او محصل بود | هنوز کالج و دارالمعلمین می‌دید | |
| کتاب زیربغل داشت، در ورود از در | به زیر چادر مشکی وپیچه، ماهی بود[۶۲] |
محمدرضا شفیعی کدکنی در کتاب با چراغ و آینه، پروین را شاعری با شیوهٔ خاص خود و او را «مستقل‌ترین شاعر دورهٔ شعر فارسی پس از مشروطیت» می‌داند. او همچنین معنی و مضمون شعرهای پروین را دارای تازگی می‌داند و از نظر او همین ویژگی، او را به مستقل‌ترین شاعر مکتب قدیم شعر فارسی در قرن اخیر تبدیل کرده‌است.[۶۳] کدکنی قالب قطعه‌های پروین را بازگشت نقش تاریخی از دست رفته در دوره سلجوقی[۶۴] و شعر او را «شعر خرد و عاطفه» می‌داند.[۶۵] علاوه بر این، کدکنی ظهور پروین را در شعر پس از دوران مشروطیت، «یک واقعه بزرگ ادبی» توصیف می‌کند[۶۶] او شاعران هم‌دورهٔ پروین یا حتی مسن‌تر از او را متأثر از شعرهای پروین می‌داند؛ به عنوان نمونه، کدکنی شعرهای سال‌های ۱۳۰۶–۱۳۱۶ نیما یوشیج (مانند شعرهای «خروس ساده»، «کرم ابریشم»، «اسب‌دوانی»، «کچپی»، «خروس و بوقلمون»، «پرنده منزوی» و «دود») را تأثیر پذیرفته از شعرهای پروین می‌داند.[۶۶]
سید علی خامنه‌ای در ۲۲ شهریور ۱۳۹۳، در حالیکه در بیمارستان بستری بود و عده‌ای از فرهیختگان به عیادت او آمده بودند، به مقایسهٔ پروین اعتصامی با شاعرانی مانند فروغ فرخزاد پرداخت و از کسانی که پروین را «شاعر نخود و لوبیا» می‌دانند، انتقاد کرد. او همچنین پروین را «شاعری که سعی می‌شود چهره‌اش پوشانده شود» عنوان کرد و معتقد است که منتقدان برای بالا بردن جایگاه ادبی فروغ فرخزاد، پروین را کنار زدند.[۶۷]
نقدهای منفی[ویرایش]
پروین اعتصامی
منتقدان شعرهای پروین به دو دسته تقسیم می‌شوند: گروه اول، گروهی هستند که پروین اعتصامی را نه شاعر می‌دانند و نه ناظم. آن‌ها اشعار منسوب به پروین را متعلق به شاعر دیگری مانند پدرش می‌دانند. آن‌ها همچنین صحبت دربارهٔ پروین را صحبت دربارهٔ «شاعری» نمی‌دانند؛ بلکه صحبت دربارهٔ «تهمت شاعری» می‌دانند.[۳۰] این گروه ملک‌الشعرای بهار را نیز به دلیل تعریف از شعرهای پروین و نوشتن مقدمه‌ای برای دیوان او، مورد انتقاد قرار دادند. البته ملک‌الشعرای بهار این منتقدان را «طرفداران سید ضیاءالدین طباطبائی» می‌داند و این اتهامات را «دروغ‌های دلالان استعمار» توصیف می‌کند.[۵] گروه دوم، گروهی هستند که پروین را شاعر نمی‌دانند اما او را «ناصر خسروی مؤنث» یا «لافونتن مؤنث» خطاب می‌کنند زیرا اعتقاد دارند که پروین فقط نظم‌دهنده‌ای بر تمثیل‌های حیوانی است.[۶۸]
اشعار معروف[ویرایش]
مضامین شعرهای پروین[ویرایش]
ترسیمی از چهره پروین اعتصامی، نقاشی شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲، با آبرنگ
مضامین و معانی اشعار پروین، توصیف‌کننده دلبستگی عمیق وی نسبت به پدر، استعداد و شوق فراوان او به آموختن علم و دانش، روحیه ظلم ستیزی و مخالفت با ستم و ستمگران و حمایت و ابراز همدلی و همدردی با محرومان و ستم‌دیدگان است.[۶۹] اشعار پروین از حوادث و اتفاقات شخصی و اجتماعی تقریباً خالی‌اند. البته به‌جز قطعهٔ «در تعزیت پدر» که پس از مرگ پدرش سروده، شعری که برای سنگ مزار خود سروده و نیز شعر «نهال آرزو» که برای جشن فارغ‌التحصیلی کلاس خود در خرداد ۱۳۰۳ گفته‌است.[۵] در میان اشعار او شعری بتوان صراحتاً به شناخت شخص شاعر کمکی کند، وجود ندارد. شعر پروین از دیدگاه طرز بیان مفاهیم و معانی، بیشتر به صورت «مناظره» و «سؤال و جواب» مشاهده می‌شوند. در دیوان او بیش از هفتاد نمونه مناظره آمده که وی را از این لحاظ در میان شاعران فارسی مشهور کرده‌است.[۵] این مناظره‌ها نه تنها میان انسان‌ها و جانوران و گیاهان، بلکه میان انواع اشیاء از قبیل سوزن و نخ نیز اتفاق می‌افتد[۷۰] و پروین در بیان مقاصد خود از هنر «شخصیت بخشی» و «تخیل» و «تمثیل»، بسیار استفاده کرده‌است.[۷۱]
تعداد زیادی از اشعار پروین، بیان‌گر انتقاد پروین از شاهان و ظلم و ستم قدرتمندان است. پروین در شعر «صاعقه ما ستم اغنیاست» «ظلم» را نماد وقاحت و بی‌شرمی شخص ظالم توصیف می‌کند. در شعر «ای رنجبر» زحمتکشان را به انقلاب در برابر ستمگران فرا می‌خواند، در شعر «تیره بخت» فقر را به تصویر می‌کشد و در شعر «اشک یتیم» مشروعیت سیاسی دولت را مورد شک و تردید قرار می‌دهد.[۷۲] از این رو، شعر پروین رنگ و بوی سیاسی نیز به خود می‌گیرد و چون تعداد این‌گونه اشعار در دیوان او زیاد است، بعضی از منتقدان، شعر او را شعر «سیاست و اخلاق» نامیده‌اند. البته باید توجه داشت که این اشعار در زمان استبداد رضاشاه با شاعران آزادی‌خواه، سروده شده‌اند.[۵]
بعضی اشعار معروف[ویرایش]
اشعار پروین اعتصامی به دلیل محتوای پندآموز و زبان گویا و روان خود، از قبل از انقلاب تاکنون، در کتاب‌های ادبیات مقاطع مختلف تحصیلی ایران نگاشته شده‌اند. تعداد زیادی از شعرهای پروین، دارای محتوای داستانی می‌باشند که پروین در این‌گونه شعرها مناظرهٔ دو چیز را در قالب داستان آورده‌است.[۴]
- اشک یتیم
یکی از معروف‌ترین اشعار وی که تا سال‌ها در کتاب فارسی سال پنجم دبستان قرار داشت قطعه «اشک یتیم» است در داستان این شعر، پیرزنی در حال تماشای گذر پادشاه است.[۱][۷۳]
این شعر، تحت تأثیر شعر انوری، که در سال ۱۹۲۱ سروده شده، قرار گرفته‌است که از این روی نمی‌تواند اشاره مستقیم به رضاشاه داشته باشد؛ زیرا شعر انوری (با نام: نغمه صبح) در ابتدای قدرت‌گیری رضاشاه سروده شده بود و به نظر نمی‌رسد مرتبط به دوران ترور در آن مقطع زمانی باشد. اما جدا از تأثیرپذیری «اشک یتیم» از شعر نغمه صبح، که جهت‌گیری خاصی نسبت به رضاشاه نداشت، به ظاهر با فضای خفقان آن دوره در ارتباط است.[۱]
- در تعزیت پدر
قطعهٔ «در تعزیت پدر» با دست خط خود پروین
پدر او نقش بسیار زیادی در گرایش پروین به شعر سرودن، آگاهی او از تحولات سیاسی روزگار و مشهور شدن پروین داشت. مرگ او در دی ماه ۱۳۱۶، بر انزوای پروین بعد از طلاقش، افزود و مدتی او را از فعالیت ادبی‌اش بازداشت. او دو قطعه دربارهٔ مرگ پدرش و تأثیر آن بر زندگی‌اش، سروده‌است که «در تعزیت پدر» و «بی پدر» نام دارند.
بخشی اندک از آنچه که پروین در «در تعزیت پدر» سروده‌است:[۷۴][۷۵]
| پدر آن تیشه که بر خاک تو زد دست اَجل | تیشه‌ای بود که شد باعث ویرانی من | |
| یوسفت نام نهادند و به گرگت دادند | مرگ، گرگ تو شد، ای یوسف کنعانی من | |
| مه گردون ادب بودی و در خاک شدی | خاک، زندان تو گشت، ای مه زندانی من |
پروین در شعر «بی پدر» نیز به مرگ پدرش اشاره کرده‌است:
| به سر خاک پدر، دخترکی | صورت و سینه به ناخن می‌خست | |
| که نه پیوند[استعاره ۱] و نه مادر دارم | کاش روحم به پدر می‌پیوست[۷۶] |
- زن در ایران
پروین در طول عمر خود دربارهٔ ارتقاء رتبه و مقام زن کوشید[۴] و حتی شعری نیز به نام «زن در ایران» در این باره سروده‌است. به نوشتهٔ حداد عادل، سرودن «زن در ایران» به مناسبت دستور رفع حجاب توسط رضاشاه بوده‌است.[۵] به عقیدهٔ او، گرچه در ابیات اولیه اشاره به ظلم‌ها و محدودیت‌هایی دارد که در آن روزگار برای زنان وجود داشته، اما بیشتر شامل نصیحت به زنان است که در بند ظاهر و زینت و لباس نباشند و ساده زیستی و تقوا و دانش دوستی را پیشه کنند؛ از این رو با اوضاع زنان متجدد آن روزگار انطباق کامل ندارد. با این حال این شعر تنها شعر دیوان پروین است که در آن یکی از کارهای رضاشاه مورد تأیید پروین قرار گرفته و به سبب تأیید کشف حجاب و مذمّت چادر موجب ناخشنودی عده‌ای شده‌است.[۵] همچنین پروین در این شعر، به تیره‌روزی زنان و وضعیت بد حقوق آنان در جامعه مانند منع زنان از سوادآموزی، پرداخته‌است. او همچنین زن را اسیر نادانی و پریشانی اوضاع جامعه می‌داند. این قصیده در حقیقت ۲۶ بیت دارد؛ اما از چاپ سوم دیوان پروین به بعد، چهار بیت آخر این شعر به دلیل مغایرت با احکام اسلام در مورد حجاب، حذف شده‌است و تنها ۲۲ بیت اول، ذکر می‌شود.[۷۷]
| چشم دل را پرده می‌بایست اما از عفاف | چادر پوسیده بنیاد مسلمانی نبود | |
| خسروا دست توانای تو آسان کرد کار | ورنه در این کار سخت امید آسانی نبود | |
| شه نمی‌شد گر در این گمگشته کشتی ناخدای | ساحلی پیدا از این دریای طوفانی نبود | |
| باید این انوار را پروین به چشم عقل دید | مهر رخشان را نشاید گفت نورانی نبود |
- پند و نصیحت
«پند و نصیحت» شعری است که در قالب قطعه که در کتاب متوسطه سوم دوره اول (سوم راهنمایی پیشین) چاپ شده‌است و محتوایی اندرزگونه دارد. این قطعه، ۸ بیت دارد که در آن به پندهایی چون «دوری از خودشیفتگی»، «غنیمت شمردن دوران جوانی»، «بردباری و صبر»، «نگاه به همه چیز به عنوان یک آموزگار» و «انتخاب راه درست در زندگی» اشاره می‌شود.[۷۸]
| جوانی گه کار و شایستگی‌ست | گه خود پسندیو پندار نیست |
- ای مرغک
ای مرغک، از معروف‌ترین شعرهای پروین است که وی در دوازده سالگی سروده‌است. قالب این شعر «اعنات» است، یعنی علاوه بر حفظ قافیه در مصراع‌های زوج، در مصراع‌های فرد نیز کلمات قافیه مانند آورده شده‌است. به‌طور مثال کلمات «پریدن» و «چمیدن» کلمات قافیه هستند اما در مصراع‌های فرد نیز کلمات «آشیانه» و «کودکانه»، هم‌وزن و قافیه مانند هستند. این شعر در کتاب درسی اول راهنمایی یا متوسطه اول دوره اول قرار دارد. همچنین پیروی پروین از سبک شعری و اصطلاحات سعدی، به خوبی دیده می‌شود.[۷۹] به عنوان نمونه، مصراع آخر این شعر این‌گونه است: «بر مردم چشم دیدن آموز» که معنی کلمه مردم در این‌جا، مردمک چشم است که در شعرهای سعدی نیز بیشتر جاهایی که کلمه مردم به کار رفته، منظور مردمک چشم است.[۷۹]
- آرزوی پرواز
شعر «آرزوی پرواز»، مناظره‌ای در قالب مثنوی بین جوجه کبوتر و مادرش است که در کتاب فارسی پایه هفتم با نام علم زندگانی، قرار دارد. سبک شعری این مثنوی نشان دهنده پیروی پروین از سبک مولانا است؛ زیرا در این شعر، آرایهٔ ادبی تمثیل دیده می‌شود که اغلب سبک شعرهای مولانا است. در این شعر جوجه کبوتر با خودسری شروع پرواز می‌کند اما چون هنوز پرواز را بلد نیست، از پا می‌افتد و مادرش شروع به نصیحت کردن جوجه کبوتر می‌کند؛ و در پایان شعر به مفهوم «باتجربه شدن در سایهٔ سعی و تلاش» اشاره می‌شود.[۷۹][۸۰]
- متاع جوانی
شعر متاع جوانی در کتاب سال اول دبیرستان یا متوسطه اول دوره دوم چاپ شده‌است که مناظره‌ای بین جوان و پیرمرد است. محتوای این شعر، استفاده از تجربه‌های دیگران و غنیمت شمردن دوران جوانی است. قالب این شعر، غزل است و دارای ۷ بیت می‌باشد.[۸۱]
| متن مربوطه در ویکی‌نبشته: مثنویات و تمثیلات و مقطعات |
جشنواره‌ها[ویرایش]
جایزه ادبی پروین اعتصامی[ویرایش]
آرامگاه پروین اعتصامی، قم، حرم فاطمه معصومه
جایزه ادبی پروین اعتصامی در سال ۱۳۸۳ به تلاش معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در دفتر مجامع و فعالیت‌های فرهنگی آغاز به کار کرد. نخستین دوره این جشنواره، در ۱۵ مرداد همان سال برگزار شد.[۸۲] این جایزه، با هدف تقدیر از خدمات و شخصیت پروین اعتصامی، پیشرفت خلاقیت‌ها و آثار ادبی زنان، ایجاد همبستگی بین ادبیات ملت‌ها به ویژه در حوزه جهان اسلام، معرفی چهره‌های شاخص زنان ادیب و پژوهشگر و تقدیر از زنان در عرصه ادبیات فارسی، توسط «دبیرخانه جوایز سال» به زنان نویسنده اهدا می‌شود.[۸۳] این جایزه در روز بیست‌وپنجم اسفندماه، مطابق با روز بزرگداشت پروین اعتصامی، با مشارکت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مؤسسه خانه کتاب، در مراسمی به همین نام به برندگان اهدا می‌شود.[۸۴] این جایزه در بخش‌های مختلف شعر، ادبیات داستانی، ادبیات نمایشی، ادبیات پژوهشی، شعر کودک و نوجوان، داستان کودک و نوجوان و بخش جنبی برگزار می‌شود و از برندگان مشهور این جایزه می‌توان به مریم زندی، رؤیا صدر، بهناز علیپور گسکری، ترانه علیدوستی، فریبا کلهر، گیتا گرکانی و عرفان نظر آهاری و فریبا یوسفی را نام برد.
جشنواره فیلم پروین اعتصامی[ویرایش]
جشنواره فیلم پروین اعتصامی، هر سال به برخی زنان فیلمساز که دارای فیلم بلند سینمایی می‌باشند، جایزه اهدا می‌کند. این جشنواره بر اساس طرحی از «مازیار رضاخانی» در دی ماه ۱۳۸۳ تشکیل شد و تاکنون هرساله برگزار می‌شود.[۸۵] موضوعات فیلم‌های این جشنواره، نقش زنان در تحکیم بنیان خانواده، نقش زنان در تنظیم اقتصاد خانواده و زنان سرپرست خانوار است. این جشنواره تاکنون در ۸ دوره برگزار شده و توانسته ۸۴۴ فیلمساز زن را شناسایی و معرفی کند.[۸۶]
یادبود[ویرایش]
تابلوی ورودی خانه پروین اعتصامی در تبریز
بیست و پنجم اسفندماه در تقویم رسمی ایران، به مناسب سالروز تولد پروین اعتصامی، «روز بزرگداشت پروین اعتصامی» نامگذاری شده‌است.[۸۷] دانشسرای عالی پس از انقلاب فرهنگی ایران، به دانشگاه خوارزمی تغییر نام یافت و امروزه پروین اعتصامی از مفاخر آن دانشگاه محسوب می‌شود.[۳۰]
همچنین تعداد زیادی تندیس از پروین اعتصامی در سراسر ایران وجود دارد که از مشهورترین آن‌ها می‌توان به مجسمه پروین در برج میلاد تهران، مجسمه پروین در میدان اعتصامی شهرک ولیعصر تبریز[۸۸] و تندیس پروین در ابتدای پلکان خانه‌اش در تبریز اشاره کرد.
خانه[ویرایش]
خانه پروین اعتصامی در تبریز، خیابان عباسی، جنب مسجد میرآقا، کوچه ساوجبلاغی، پلاک ۶ واقع شده‌است. ساخت بنای خانهٔ پروین در تبریز به دوران پهلوی اول برمی‌گردد. در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۵، این خانه به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران با شماره ۱۸۶۸۱ به ثبت رسید.[۸۹] هم‌اکنون این خانه به موزه پروین اعتصامی تبدیل شده‌است و برخی از لوازم شخصی و کتاب‌های اعتصامی در آنجا نگهداری می‌شود.[۹۰]
خانه وی در تهران، اما، هم‌اکنون به محل دفتر یک شرکت، واحدی مسکونی و یک کارگاه مبل‌سازی تبدیل شده‌است.[۹۱]
جستارهای وابسته[ویرایش]
- ابوالحسن اعتصامی
- یوسف اعتصامی
- خانه پروین اعتصامی
استعاره[ویرایش]
↑ پدر
پانویس[ویرایش]
↑ ۱٫۰۱٫۱۱٫۲۱٫۳۱٫۴ Moayyad، «EʿTEṢĀMĪ, PARVĪN»، ENCYCLOPÆDIA IRANICA، 666-669.
↑ «Khayam Persian Calendar Program - Payvand News». بازبینی‌شده در ۱۷ مارس ۲۰۱۹.
↑ ۳٫۰۳٫۱ «"اختر چرخ ادب"». وبگاه تبیان. بازبینی‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۶.
↑ ۴٫۰۴٫۱۴٫۲۴٫۳ هیئت تحریر انتشارات اقبال، دیوان پروین اعتصامی، مقدمه.
↑ ۵٫۰۰۵٫۰۱۵٫۰۲۵٫۰۳۵٫۰۴۵٫۰۵۵٫۰۶۵٫۰۷۵٫۰۸۵٫۰۹۵٫۱۰۵٫۱۱۵٫۱۲۵٫۱۳ حدّاد عادل، «پروین اعتصامی»، دانشنامه جهان اسلام.
↑ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، مقدمه.
↑ ۷٫۰۷٫۱۷٫۲ دادبه، «پروین اعتصامی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
↑ شفیعی کدکنی، با چراغ و آینه.
↑ ۹٫۰۹٫۱۹٫۲ قالیباف، دائرةالمعارف کودکان و نوجوانان، ۸۰۱.
↑ چاوش‌اکبری، دیوان پروین اعتصامی (چاپ سوم.
↑ «یوسف اعتصامی (اعتصام‌الملک)». وبگاه مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. بازبینی‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۶.
↑ کریمیان، چند سند تاریخی دربارهٔ پروین اعتصامی، مجله ادبستان، ۲۴و ۲۵.
↑ دیهیم، تذکرة بانوان شاعر ایران، از پروین اعتصامی تا امروز، ۱۳.
↑ نمینی، جاودانه پروین اعتصامی، ۱۸۴.
↑ ۱۵٫۰۱۵٫۱۱۵٫۲ چاوش‌اکبری، دیوان پروین اعتصامی (چاپ سوم)، ۴۲۴.
↑ ۱۶٫۰۱۶٫۱ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۵.
↑ «قطرات سه‌گانه و گوهر و اشک». فصل‌نامه‌ادبیات تطبیقی. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. بازبینی‌شده در ۱۱ تیر۱۳۹۴.
↑ ۱۸٫۰۱۸٫۱ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۱۳.
↑ ۱۹٫۰۱۹٫۱ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۹.
↑ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۱۶ و ۱۷.
↑ ۲۱٫۰۲۱٫۱ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۱۸.
↑ دادبه، «پروین اعتصامی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱.
↑ ۲۳٫۰۲۳٫۱ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۱۸ و ۱۹.
↑ ۲۴٫۰۲۴٫۱۲۴٫۲۲۴٫۳ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۲۰.
↑ فخری، «سال‌شمار پروین اعتصامی»، ماه ادبیات و فلسفه، ۱۱۲و۱۱۳و۱۱۴.
↑ ۲۶٫۰۲۶٫۱۲۶٫۲۲۶٫۳۲۶٫۴ دادبه، «پروین اعتصامی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۲.
↑ ۲۷٫۰۲۷٫۱ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۲۱.
↑ نمینی، جاودانه پروین اعتصامی، ۸۴.
↑ چاوش‌اکبری، دیوان پروین اعتصامی (چاپ سوم)، ۴۲۳.
↑ ۳۰٫۰۳۰٫۱۳۰٫۲۳۰٫۳۳۰٫۴۳۰٫۵ دادبه، «پروین اعتصامی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۳.
↑ روح‌الامینی، محمود (۲۸ شهریور ۱۳۷۱). روزنامه اطلاعات (۱۹۷۱۸). پارامتر|title=ناموجود یا خالی (کمک).mw-parser-output cite.citationfont-style:inherit.mw-parser-output qquotes:"""""""'""'".mw-parser-output code.cs1-codecolor:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit.mw-parser-output .cs1-lock-free abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-lock-subscription abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registrationcolor:#555.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration spanborder-bottom:1px dotted;cursor:help.mw-parser-output .cs1-hidden-errordisplay:none;font-size:100%.mw-parser-output .cs1-visible-errorfont-size:100%.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-formatfont-size:95%.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-leftpadding-left:0.2em.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-rightpadding-right:0.2em
↑ «تصویری تاریخی از پروین اعتصامی در کنار محمدرضا شاه پهلوی». بازبینی‌شده در ۱۷ آوریل ۲۰۱۳.
↑ ۳۳٫۰۳۳٫۱ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۲۲ و ۲۳.
↑ هیئت تحریر انتشارات اقبال، دیوان پروین اعتصامی، ۳۷۰.
↑ ۳۵٫۰۳۵٫۱۳۵٫۲ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۲۵.
↑ هیئت تحریر انتشارات اقبال، دیوان پروین اعتصامی، ۳۷۱.
↑ ۳۷٫۰۳۷٫۱۳۷٫۲۳۷٫۳ دادبه، «پروین اعتصامی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۲ و ۳.
↑ ۳۸٫۰۳۸٫۱ زرین‌کوب، «مجموعه نقد ادبی»، با کاروان حله، ۳۶۵.
↑ دادبه، «پروین اعتصامی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۷.
↑ زرین‌کوب، «مجموعه نقد ادبی»، با کاروان حله، ۳۶۶.
↑ زرین‌کوب، «مجموعه نقد ادبی»، با کاروان حله، ۳۶۷ و ۳۷۱.
↑ زرین‌کوب، «مجموعه نقد ادبی»، با کاروان حله، ۳۷۱.
↑ زرین‌کوب، «مجموعه نقد ادبی»، با کاروان حله، ۳۶۷.
↑ یوسفی، «دیداری با شاعران»، چشمه روشن، ۴۱۷.
↑ آرین پور، «پروین اعتصامی»، از صبا تا نیما، تاریخ ۱۵۰ سال ادب فارسی، ۵۴۱ و ۵۴۳.
↑ ۴۶٫۰۴۶٫۱۴۶٫۲۴۶٫۳۴۶٫۴ دادبه، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۴.
↑ ابوطالب، دیوان اشعار پروین اعتصامی.
↑ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۴۱، ۴۲ و ۴۳.
↑ ۴۹٫۰۴۹٫۱۴۹٫۲ دادبه، «پروین اعتصامی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۴ و ۵.
↑ ۵۰٫۰۵۰٫۱ آرین پور، «پروین اعتصامی»، از صبا تا نیما، تاریخ ۱۵۰ سال ادب فارسی، ۵۴۴.
↑ ۵۱٫۰۵۱٫۱۵۱٫۲۵۱٫۳۵۱٫۴ دادبه، «پروین اعتصامی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۵.
↑ آرین پور، از صبا تا نیما، ۴۸۸.
↑ ۵۳٫۰۵۳٫۱ مسعودی، مقدمه‌ای بر سبک‌شناسی.
↑ دادبه، «پروین اعتصامی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۶.
↑ اسلامی ندوشن، جام جهان‌بین، ۲۲۷.
↑ یوسفی، چشمه روشن، ۵۲۸.
↑ چاوش‌اکبری، دیوان پروین اعتصامی (چاپ سوم)، ۲۲۷ و ۲۳۰.
↑ چاوش‌اکبری، دیوان پروین اعتصامی (چاپ سوم)، ۴۱۳ و ۴۲۴.
↑ چاوش‌اکبری، دیوان پروین اعتصامی (چاپ سوم)، ۳۶۳ و ۳۷۲.
↑ ۶۰٫۰۶۰٫۱ چاوش‌اکبری، دیوان پروین اعتصامی (چاپ سوم)، ۹۸ و ۱۰۴.
↑ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۱۷.
↑ چاوش اکبری، دیوان پروین اعتصامی (چاپ سوم)، ۳۱۶ و ۳۲۵.
↑ شفیعی کدکنی، با چراغ و آینه، ۶۳۹.
↑ شفیعی کدکنی، با چراغ و آینه، ۶۱۴.
↑ شفیعی کدکنی، با چراغ و آینه، ۴۶۵.
↑ ۶۶٫۰۶۶٫۱ شفیعی کدکنی، با چراغ و آینه، ۴۶۴.
↑ خبرگزاری مهر. «نظر سیدعلی خامنه‌ای دربارهٔ فروغ فرخزاد و پروین اعتصامی». بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. بازبینی‌شده در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۵.
↑ دادبه، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۳ و ۴.
↑ دباشی، شعر سیاست و اخلاق: ارمغان پروین اعتصامی به شعر معاصر فارسی، ۲۵۱ ۲۵۲.
↑ زرین‌کوب، «مجموعه نقد ادبی»، با کاروان حله، ۳۷۰ و ۳۷۱.
↑ دباشی، شعر سیاست و اخلاق: ارمغان پروین اعتصامی به شعر معاصر فارسی، ۲۴۰.
↑ دباشی، شعر سیاست و اخلاق: ارمغان پروین اعتصامی به شعر معاصر فارسی، ۲۶۳.
↑ هیئت تحریر انتشارات اقبال، دیوان پروین اعتصامی، ۱۱۱.
↑ بهمن، پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان)، ۲۴.
↑ هیئت تحریر انتشارات اقبال، دیوان پروین اعتصامی، ۳۰۷.
↑ ابوطالب، دیوان اشعار پروین اعتصامی، ۱۳۶.
↑ هیئت تحریر انتشارات اقبال، دیوان پروین اعتصامی، ۲۰۷.
↑ اکبری، فریدون (۱۳۹۱). فارسی سوم راهنمایی-۱۳۱. شرکت نشر کتاب‌های درسی ایران. شابک ۹۶۴-۰۵-۱۷۰۹-۷.
↑ ۷۹٫۰۷۹٫۱۷۹٫۲ اکبری، فریدون (۱۳۸۹). فارسی اول راهنمایی. شرکت نشر کتاب‌های درسی ایران.
↑ هیئت تحریر انتشارات اقبال، دیوان پروین اعتصامی، ۱۰۲.
↑ ناکی، مسعود (۱۳۹۲). ادبیات فارسی ۱. شرکت نشر کتاب‌های درسی ایران. شابک ۹۶۴-۰۵-۰۱۱۲-۳.
↑ «آشنایی با جشنوارهٔ ادبی پروین اعتصامی». روزنامه همشهری. همشهری آنلاین. ۱۳۸۸.
↑ «فراخوان دوره جدید جایزه ادبی پروین اعتصامی». سایت الف، ۱۲ تیر ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. بازبینی‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳. [پیوند مرده]
↑ «پنجمین جایزه ادبی پروین اعتصامی فراخوان داد». خبرگزاری فارس، ۱۶ خرداد ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. بازبینی‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
↑ «آشنایی با جشنوارهٔ فیلم پروین اعتصامی». روزنامه همشهری. همشهری آنلاین. ۱۳۸۸.
↑ باشگاه خبرنگاران. «جشنواره فیلم پروین اعتصامی». ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. بازبینی‌شده در ۱ ژوین ۲۰۱۵.
↑ پایگاه خبری آفتاب. «بیست و پنجم اسفندماه، روز بزرگداشت پروین اعتصامی». ۲۵ اسفند ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. بازبینی‌شده در ۱۷ اوت ۲۰۱۴.
↑ سازمان زیباسازی شهر تبریز. «ساخت تندیس پروین اعتصامی». ۱۵ شهریور ۱۳۹۳. بازبینی‌شده در ۱ ژوین ۲۰۱۵.
↑ دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. فرهنگستان هنر. پارامتر|access-date=نیاز به وارد کردن|url=دارد (کمک)
↑ «جاذبه‌های توریستی کلان‌شهر تبریز». سازمان توسعه گردشگری. بازبینی‌شده در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۵.
↑ «خانه «پروین اعتصامی» کارگاه مبل‌سازی شده!». روزنامه ایران، ش. ۵۵۵۹ (۲۵ دی ۱۳۹۲): ۲۴. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵.
منابع[ویرایش]
فخری، آذر (۱۳۸۶). «سال‌شمار پروین اعتصامی». ماه ادبیات و فلسفه. تهران: خانه کتاب ایران (۱۱۲ و ۱۱۳ و ۱۱۴). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۵. تاریخ وارد شده در|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک)
آرین پور، یحیی (۱۳۸۲). «پروین اعتصامی». از صبا تا نیما، تاریخ ۱۵۰ سال ادب فارسی. ۳، از نیما تا روزگار ما. تهران: انتشارات امیرکبیر. شابک ۸-۰۰۷-۴۰۱-۹۶۴ مقدار|isbn=را بررسی کنید: checksum (کمک).
ابوطالب، رضا (۱۳۸۷). دیوان اشعار پروین اعتصامی. انتشارات پیری. شابک ۷-۰۰۰-۲۱۵-۹۶۴-۹۷۸ مقدار|isbn=را بررسی کنید: invalid prefix (کمک).
اعتصامی، ابوالفتح. تاریخچه زندگانی پروین اعتصامی. تهران.
اسلامی ندوشن، محمدعلی (۱۳۹۳). جام جهان‌بین. تهران: انتشارات قطره. شابک ۳-۲۰۴-۳۴۱-۹۶۴-۹۷۸ مقدار|isbn=را بررسی کنید: invalid prefix (کمک).
بهمن، مهناز (۱۳۸۹). پروین اعتصامی (چهره‌های درخشان). تهران: انتشارات مدرسه. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۸۵-۲۰۷-۸.
چاوش‌اکبری، رحیم (۱۳۹۱). دیوان پروین اعتصامی (چاپ سوم). تهران: نشر محمّد. شابک ۷-۲۸-۵۵۶۶-۹۶۴-۹۷۸ مقدار|isbn=را بررسی کنید: invalid prefix (کمک).
حدّاد عادل، غلامعلی (۱۳۷۹). «پروین اعتصامی». [[دانشنامه جهان اسلام]]. ۵. بنیاد دائرةالمعارف اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۷٫۲٫۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۷٫۲٫۲۰۱۵. تاریخ وارد شده در|تاریخ بازبینی=،|تاریخ بایگانی=را بررسی کنید (کمک); تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
دادبه، اصغر (۱۳۸۳). «پروین اعتصامی». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ۱۳. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۴-۲۵-۷۰۲۵-۹۶۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۷٫۲٫۲۰۱۵. تاریخ وارد شده در|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک)
دباشی، حمید (۱۳۶۸). «شعر سیاست و اخلاق: ارمغان پروین اعتصامی به شعر معاصر فارسی». ایران‌شناسی (۲): ۲۴۰ تا ۲۶۳. دریافت‌شده در ۱ اوت ۲۰۱۵.
دهباشی، علی (۱۳۷۰). یادنامه پروین اعتصامی، مقاله‌ها و خطابه‌ها. تهران: نشر دنیای مادر.
هیئت تحریر انتشارات اقبال (۱۳۸۶). دیوان پروین اعتصامی. تهران: انتشارات اقبال. شابک ۷-۱۰۹-۴۰۶-۶۴-۹۷۸ مقدار|isbn=را بررسی کنید: length (کمک). از پارامتر ناشناخته|تصحیح=صرف‌نظر شد (کمک)
دیهیم، علی (۱۳۷۲). تذکرة بانوان شاعر ایران، از پروین اعتصامی تا امروز. تهران. شابک ۰-۰۴-۶۱۷۳-۹۶۴-۹۷۸ مقدار|isbn=را بررسی کنید: invalid prefix (کمک).
دیهیم، محمد (۱۳۶۷). تذکره شعرای آذربایجان:تاریخ زندگی و آثار. تهران: انتشارات تالار کتاب. شابک ۵۸۳۱-۴۰-۳۱ مقدار|isbn=را بررسی کنید: length (کمک).
زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۷۰). «مجموعه نقد ادبی». با کاروان حله. تهران: انتشارات علمی. شابک ۰-۴۹-۵۵۲۴-۹۶۴.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۹۰). با چراغ و آینه در جستجوی ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران. انتشارات سخن. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۷۲-۵۰۸-۲.
عسگری تورزنی، کریم (۱۳۶۴). پروین اعتصامی بزرگترین شاعره پارسی زبان. تهران.
قالیباف، قاسم (۱۳۷۷). دائرةالمعارف کودکان و نوجوانان. ۲. تهران: انتشارات پیام آزادی. شابک ۸-۳۳۳-۳۰۲-۹۶۴ مقدار|isbn=را بررسی کنید: checksum (کمک).
کریمی، احمد (۱۳۶۹). دیوان پروین اعتصامی (چاپ اوّل). انتشارات یادگار.
کریمیان، علی (۱۳۷۳). «چند سند تاریخی دربارهٔ پروین اعتصامی». ادبستان فرهنگ و هنر. تهران (۵۲). تاریخ وارد شده در|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک); پارامتر|access-date=نیاز به وارد کردن|url=دارد (کمک)
مسعودی، محمد (۱۳۷۳). مقدمه‌ای بر سبک‌شناسی. تهران: نشر جاهد.
معیدی، حشمت. چکیدن یک قطره شبنم، مقالاتی بر شعر پروین اعتصامی. تهران: انتشارات مزدا،. شابک ۱-۵۶۸۵۹-۰۱۶-۴.
مرتضی‌پور، اکبر (۱۳۷۹). «شرح حال پروین اعتصامی». کلیات دیوان پروین اعتصامی. تهران: انتشارات عطار. شابک ۹۶۴-۶۲۱۰-۰۵-۸.
نمینی، حسین (۱۳۶۲). جاودانه پروین اعتصامی. تهران: انتشارات کتاب فرزان. شابک ۸-۵۸-۵۱۲۹-۶۰۰-۹۷۸ مقدار|isbn=را بررسی کنید: invalid prefix (کمک).
یوسفی، غلامحسین (۱۳۶۹). چشمه روشن. تهران. شابک ۹۶۴-۵۵۲۴-۳۹-۳. از پارامتر ناشناخته|ف=صرف‌نظر شد (کمک)
فرهنگستان زبان و ادب فارسی. «پروین اعتصامی و درآمدی بر اشعار وی». بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. بازبینی‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۴.
لغتنامه دهخدا. «پروین اعتصامی». بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. بازبینی‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۴. [پیوند مرده]
وبگاه مطالعات تاریخ معاصر ایران، نشریه الکترونیکی زنان. «پروین اعتصامی». بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵. بازبینی‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۴.
Moayyad, Heshmat (۱۹۹۸). "EʿTEṢĀMĪ, PARVĪN". ENCYCLOPÆDIA IRANICA. VIII. p. ۶۶۶–۶۶۹. Archived from the original on 29 July 2015..mw-parser-output cite.citationfont-style:inherit.mw-parser-output qquotes:"""""""'""'".mw-parser-output code.cs1-codecolor:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit.mw-parser-output .cs1-lock-free abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-lock-subscription abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registrationcolor:#555.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration spanborder-bottom:1px dotted;cursor:help.mw-parser-output .cs1-hidden-errordisplay:none;font-size:100%.mw-parser-output .cs1-visible-errorfont-size:100%.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-formatfont-size:95%.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-leftpadding-left:0.2em.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-rightpadding-right:0.2em
Kramarae and D. Splender (۲۰۰۰). Routledge International Encyclopedia of Women: Global Women's Issues. Routledge. p. ۱۲۷۳. ISBN 4-92091-415-0 Check|isbn=value: checksum (help).
برای مطالعه بیشتر[ویرایش]
وهمن، فریدون؛ موید، حشمت (۱۳۷۴). «شبنمی روزی (چند گفتار دربارهٔ شعر پروین اعتصامی)». مجله ایران‌شناسی. تهران (۲). پارامتر|access-date=نیاز به وارد کردن|url=دارد (کمک)
متینی، جلال (۱۳۸۰). «نامه‌های پروین اعتصامی و چند نکته دربارهٔ دیوان شعر و زندگانی وی». مجله ایران‌شناسی. تهران (۴۹). پارامتر|access-date=نیاز به وارد کردن|url=دارد (کمک)
موید، حشمت (۱۳۶۶). «برگزیده‌ها: به یاد هشتادمین سالگرد تولد پروین اعتصامی». مجله ایران‌شناسی. تهران (۲۱). پارامتر|access-date=نیاز به وارد کردن|url=دارد (کمک)
موید، حشمت (۱۳۶۸). «جایگاه پروین اعتصامی در شعر فارسی». مجله ایران‌شناسی. تهران (۲). پارامتر|access-date=نیاز به وارد کردن|url=دارد (کمک)
پیوند به بیرون[ویرایش]
در پروژه‌های خواهر می‌توانید در مورد پروین اعتصامی اطلاعات بیشتری بیابید.
در میان گفتاوردها از ویکی‌گفتاورد
در میان متون از ویکی‌نبشته
در میان تصویرها و رسانه‌ها از ویکی‌انبار- مجموعه کامل اشعار پروین اعتصامی
- جایزهٔ ادبی پروین اعتصامی
- ایرانیکا
ردهها:
- ادبیات معاصر فارسی
- پژوهشگران ادبیات اهل ایران
- اهالی تبریز
- درگذشتگان ۱۳۲۰
- درگذشتگان ۱۹۴۱ (میلادی)
- درگذشتگان بر پایه نوع بیماری
- زادگان ۱۲۸۵
- زادگان ۱۹۰۶ (میلادی)
- شاعران اهل تبریز
- شاعران زن اهل ایران
- شاعران زن فارسیزبان
- شاعران سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران
- شاعران فارسیزبان
- کتابداران اهل ایران
- مدفونان در حرم فاطمه معصومه
- نویسندگان زن اهل ایران
- نویسندگان زن سده ۲۰ (میلادی)
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"2.448","walltime":"2.693","ppvisitednodes":"value":39124,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":927706,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":176043,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":21,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":2,"limit":500,"unstrip-depth":"value":1,"limit":20,"unstrip-size":"value":129275,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":1,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 2100.144 1 -total"," 47.43% 996.007 2 الگو:پانویس"," 18.53% 389.138 16 الگو:یادکرد/هسته"," 18.04% 378.790 15 الگو:یادکرد_وب"," 17.91% 376.042 25 الگو:یادکرد_کتاب"," 16.68% 350.298 16 الگو:Navbox"," 15.35% 322.287 71 الگو:پک"," 10.89% 228.658 10 الگو:یادکرد_ژورنال"," 10.74% 225.600 220 الگو:عدد_به"," 6.79% 142.622 10 الگو:Navbox_subgroups"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.912","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":8516239,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1251","timestamp":"20190410115008","ttl":2592000,"transientcontent":false);mw.config.set("wgBackendResponseTime":123,"wgHostname":"mw1273"););
