ایرج میرزا محتویات زندگی‌نامه[ویرایش] شخصیت[ویرایش] یادواره[ویرایش] نقد ایرج[ویرایش] آثار[ویرایش] پانویس[ویرایش] جستارهای وابسته[ویرایش] منابع[ویرایش] پیوند به بیرون[ویرایش] منوی ناوبریو«دانشنامهٔ ایرانیکا»«ایرج میرزا - قلب مادر - داد معشوقه به عاشق پیغام»«سیری در آثار ایرج میرزا»«ایرج میرزا - قلب مادر - داد معشوقه به عاشق پیغام»«ایرج میرزا»«ماهنامه «ورقه» ارگان «دارالفنون تبریز»»«کتاب درسی سال دوم دبستان در سال ۱۳۰۸»«سیری در آثار ایرج میرزا»Iraj Mirza«قمرالملوک وزیری»«یادی از قمر غزلخوان باغ آزادی»«اعلام دلیل تغییر نام بلوار ایرج میرزا در مشهد»«تغییر نام خیابان "ایرج میرزا" و سرگردانی مردم»;LANGUAGE%20AND%20LINGUISTICS;FALL%202007-WINTER%202008;3;2%20%286%29;83;102 «SPECIFIC USE OF LANGUAGE IN IRAJ MIRZA'S POETRY»دانلود دیوان ایرج میرزاتاریخ ترجمه ادبی از فرانسه به فارسیظهیرالدولهدانلود تصنیف «امان از این دل»WorldCat Identities31261674n960542050000 0001 1615 2410140391614111829798ووو
کتیبه‌های فارسی باستانسنگ‌نبشته بیستونسنگ‌نبشته گنج‌نامهنقش رستمسنگ‌نبشته خشایارشا در ترکیهزندپازندیسن‌هاویسپردوندیدادهیربدستان و نیرنگستانیشت‌هاگاهاندین‌کردبندهشن هندیبندهشن بزرگگزیده‌های زادسْپَرَمنامه‌های منوچهردادِستان دینیگروایت‌های پهلوینامه تنسرشکند گمانیک ویچارپس دانشن کامگگُجَستَک اَبالیشزبور پهلویارداویراف‌نامهویرازگانزند وهمن یسنجاماسب‌نامهیادگار جاماسبیمنظومه بهرام ورجاوندشایست نشایستروایت امید اشوهشتانروایات آذرفرنبغ فرخزادانروایات فرنبغ سروشپرسشنیهامادگان هزار دادستانمینوی خرددانای مینوی خردیادگار بزرگ‌مهراندرزنامه آذرپاد مهراسپنداناندرز اوشنَر دانااندرز دانایان به مزدیسناناندرز خسرو قباداناندرز پوریوتکیشاناندرز دستوران به بهدیناناندرز بهزاد فرخ‌پیروزپنج خیم روحانیانداروی خرسندیخویشکاری ریدگاناندرز کنم به شما کودکانسودگر نسکانجیل زندهشاپورگانگنجینه زندگانرازانغول‌هانامه‌هازبور مانیکارنامه اردشیر بابکانیادگار زریرانخسرو و ریدگگزارش شطرنج شهرستان‌های ایرانشهرشگفتی و برجستگی سیستانماتیکان یوشت فریانماه فروردین روز خردادسورسخنفرهنگ پهلویفرهنگ اویم ایوکآیین‌نامه‌نویسیخودای‌نامگکتاب کاروندسنگ‌نوشته‌های دولتی در دوران ساسانیکعبه زرتشتسفال‌نوشته‌هاپوست‌نوشته‌هافلزنوشته‌هامهرهاسکه‌نوشته‌هادرخت آسوریخیم و خرد فرخ‌مردخردحنظله بادغیسیراتبه نیشابوریرودکیابن رومیابوحفص سغدیشهید بلخیمحمد پسر مخلد سگزیمحمد پسر وصیف سجزیمسعودی مروزیفیروز مشرقیبسام کردابوسلیک گرگانیآغاجی بخاراییابوسعید ابوالخیرابوالفتح بستیابوالفرج سگزیابوطاهر خسروانیرونقی بخاراییسپهری بخاراییبدیع بلخیبشار مرغزیابوالمؤید بلخیبُندار رازیبهرامی سرخسیبوالمثل بخاراییابواسحاق جویباریخبازی نیشابوریخجسته سرخسیخسروی سرخسیدقیقیرابعه بلخیابوالعباس ربنجنیابوشکور بلخیرودکیابوحفص سغدیشاکر جلابشهید بلخیعماره مروزیعنصری بلخیفردوسیمحمد عبده کاتبحکاک مرغزیمسعودی مروزیابوطیب مصعبیمعروفی بلخیابوزراعه معمریمعنوی بخارائیمنتصر سامانیمنجیک ترمذیمنطقی رازینصر بن منصورابوشعیب هرویطاهر چغانیکسایی مروزیعبدالله روزبه النکتییوسف عروضیابوالقاسم بشریاسینابوسعید ابوالخیرفخرالدین اسعد گرگانیخواجه عبدالله انصاریباباطاهرخیامدانشی طوسیمسعود سعد سلمانسناییاسدی طوسیعسجدیعنصری بلخیعیوقیکافرک غزنویغضائری رازیابوالفرج رونیفرخی سیستانیقطران تبریزیلبیبیمنوچهری دامغانیناصرخسروازرقی هرویعبدالله روزبه النکتیایرانشان بن ابی‌الخیرعثمان مختاریاثیر اخسیکتیادیب صابرمحمد معزیانوریعمعق بخاریخاقانیخیامابوالفرج رونیسراج قمریمسعود سعد سلمانسموری سجزیسناییسوزنی سمرقندیجمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانیقاضی هجیم آملیعبدالواسع جبلیعلی بن احمد سیفیظهیرالدین فاریابیاشرف غزنویفلکی شروانیقوامی رازیمهستی گنجویمولانا شاهین شیرازیعطار نیشابوریرشیدالدین وطواطنظامی گنجویبهاءالدین ولدعبدالقادر گیلانیعلی بن‌حامد کوفیعثمان مروندیابوالعلاء گنجه‌ایایرانشاه بن ابی‌الخیررشیدی سمرقندیشمس طبسیبدر جاجرمیکمال‌الدین اسماعیلافضل‌الدین کاشانیامیرخسرو دهلویاوحدالدین کرمانیمولویهمام تبریزیپوربهای جامیبهرام پژدوزرتشت بهرام پژدوسراج قمریسراج‌الدین سگزیسعدیسعدالدین نزاری قهستانیشمس قیس رازیشیخ محمود شبستریفخرالدین عراقیسیف فرغانیابن یمینعمید لویکیاوحدی مراغه‌ایمجد همگرمولانا ناصریعطار نیشابوریبوعلی قلندرکیکاووس رازینظامی گنجویسلطان ولدعلی بن‌حامد کوفیعثمان مروندیملک‌تاج‌الدین دهلویشهاب‌الدین بدایونیامیرحسن دهلویخواجه عبیدالدینحسن محمود کاتبشاهین شیرازیابواسحاق اطعمهفضل‌الله نعیمیامیرخسرو دهلویقاسم انوارمغربی تبریزیهمام تبریزیحافظحیدر شیرازیبرندق خجندیکمال خجندیرستم خوریانیشرف‌الدین رامیعبید زاکانیسلمان ساوجیامیر شاهیشیخ محمود شبستریسیف فرغانیابن یمینبدر چاچیابوعلی قلندرخواجوی کرمانیعماد فقیه کرمانیاوحدی مراغه‌ایعمادالدین نسیمینعمت‌الله ولیامیرحسن دهلویجهان‌ملک خاتونحمدالله مستوفیجام جونهحماد جمالیزین‌الدین واصفی هراتیلطف‌الله نیشابوریمیر سید علی همدانیعطار شیرازیابوالحسن علی‌الاعلیجلال طبیب شیرازیآذری طوسیمحمد محمد آملیابن حسامابواسحاق اطعمهقاسم انوارعصمت بخاریفخرالدین بخاریکمال‌الدین بناییمغربی تبریزیجامیهلالی جغتائیبرندق خجندیهاتفی خرجردیرستم خوریانیرضای سبزواریبساطی سمرقندیسکندر لودیامیر شاهیاهلی شیرازیبابا فغانی شیرازیعطار تونیعلی‌شیر نواییمحمد کاتبیمسیحی فوشنجیمکتبی شیرازیمحمد فضولینظام‌الدین محمود قاریمهری هرویکاتبی ترشیزینعمت‌الله ولیحسن‌شاه هرویاسیری لاهیجیقبولی هرویآصفی هروی هراتیزین‌الدین واصفی هراتیعبدالرحمن مشفقی بخاراییمهری هراتیلطف‌الله نیشابوریاهلی ترشیزیشهیدی قمیملا محمد نامیخیالی بخاریقاسم کاهینظام قاریشفائی اصفهانیوحشی بافقیکمال‌الدین بناییظهوری ترشیزیهلالی جغتائیهاتفی خرجردیفیضی دکنیجمالی دهلویعرفی شیرازیعلی‌شیر نواییمحتشم کاشانیمولانا همتی انگورانیاهلی شیرازیمکتبی شیرازیمیر رضی آرتیمانینظیری نیشابوریمحمد فضولیسحابی استرآبادیشانی تکلوبابا فغانی شیرازیآصفی هروی هراتیحیدر کلوچه‌پز هراتیسقای بخاراییمطربی سمرقندیدوستی بدخشیسیدای نسفیفطرت زردوز سمرقندیظهوری دکنیلسانی شیرازیشرف‌جهان قزوینیلحاف‌دوز همدانیفهمی استرآبادیاهلی ترشیزیشهیدی قمیشریف تبریزیصبوری تبریزینوعی خبوشانیثنایی مشهدیضمیری اصفهانیمسیح کاشیشکیبی اصفهانیملک قمیکفری تربتیانیسی شاملوشاه‌طاهر دکنی انجدانینصیبی گیلانیذهنی کشمیریسرخوش کشمیریولی دشت بیاضیغزالی مشهدیمیر رضی آرتیمانیطالب آملیشفائی اصفهانیشوکت بخاریظهوری ترشیزیسلیم تهرانیفیضی دکنیقاسم دیوانه مشهدیابوالفتح سگزیاحولی سیستانیاسیر شهرستانیمحمدسعید اشرف مازندرانیسلطان باهوملاشاه بدخشیجهان‌آرا بیگمحمزه غافل سیستانیزلالی خوانساریزیب‌النسابیدلسرمد کاشانیکلیم کاشانیندیم کشمیریشاپور تهرانیصائب تبریزیصوفی مازندرانیصیدی طهرانیباذل مشهدیقدسی مشهدینظیری نیشابوریمولانا همتی انگورانیمحسن فیض کاشانیسحابی استرآبادیفیاض لاهیجیشانی تکلومنیر لاهوریمجذوب تبریزیطرزی افشارکرام بخاراییسیدای نسفیحسین شهرت شیرازیعاقل خان رازی خوافیمطربی سمرقندینخلی بخاراییناظم هراتیسرافراز سمرقندیقانع نسفیفصیحی هروینجیب کاشانیرجبعلی واحد تبریزیناصر علی سرهندیمحسن فانیظفرخان احسنرضی دانش مشهدیسعیدا نقشبندی یزدیفوقی یزدیسنجر کاشانیصفی چرکسسالک قزوینیمحمد واعظ قزوینیغنی کشمیریرفیع مشهدیطغرای مشهدیوحید قزوینیذوقی اردستانیالهی اسدآبادیوحدت کاشانیمحمدسعید اشرف مازندرانیهاتف اصفهانیآزاد بلگرامیآذر بیگدلیعبدالرزاق دنبلیعبدالقادر بیدلفقیر دهلویوصال شیرازیفتحعلی‌خان صبای کاشانیحزین لاهیجیباذل مشهدیقصاب کاشانیصباحی بیدگلیمشتاق اصفهانیطبیب اصفهانیغنیمت پنجابیحشمت بدخشانیکرام بخاراییسپندی سمرقندیطغرل احراریحسین شهرت شیرازیعاقل خان رازی خوافیاملای بخاراییغیاثی بدخشینقیب‌خان طغرل احراریشمس‌الدین شاهینواله داغستانیظفرخان جوهریصادق منشی بخاراییمخلص کاشانیمحسن تأثیر تبریزینجیب کاشانیواله اصفهانیمحیط قمینجات اصفهانیعالی شیرازیشیوکرام تقویقانع تتویآفرین لاهوریواقف لاهوریمحمداسماعیل دارااکسیر اصفهانیحیرت لاهوریخالص اصفهانیصفای اصفهانینشاط اصفهانیفروغی بسطامییغمای جندقیفایز دشتیغالب دهلویفقیر شیرازیقاآنی شیرازیوصال شیرازیوقار شیرازیمحمودخان صباطاهره قرةالعینفتحعلی‌خان صبای کاشانینادرهبیدل کرمانشاهیعبرت نایینیعبدالرزاق دنبلینقیب‌خان طغرل احراریشمس‌الدین شاهینظفرخان جوهریتاش‌خواجه اسیریصادق منشی بخاراییسلطان خواجه اداء سمرقندیجیحون یزدیواله اصفهانیمحیط قمیمفتون بردخونیعمان سامانینواب‌الله دادخان صوفیعارف قزوینیمیرزاده عشقیمحمد فرخی یزدیمحمدتقی بهارارسلان پوریاپرویز ناتل خانلرینادر نادرپورفریدون مشیریسیمین بهبهانیهوشنگ ابتهاجپروین اعتصامیحسین منزویایرج میرزاسیاوش کسراییمحمدحسین شهریارمحمدرضا عبدالملکیانفریدون توللیگلچین گیلانیعبرت نایینیکریم امیری فیروزکوهیمظاهر مصفاژولیده نیشابوریعبدالحسین جلالیانمحمدعلی ریاضی یزدیعماد خراسانیسلمان هراتیسپیده کاشانیحمید سبزواریسید حسن حسینیمحمدرضا آقاسیمحمدعلی معلم دامغانیمهدی اخوان ثالثمنوچهر آتشیفروغ فرخزادنصرت رحمانیسهراب سپهریمحمدرضا شفیعی کدکنیمنوچهر شیبانیاسماعیل شاهرودیم. آزاداسماعیل خوییمحمد زهریمحمد مختاریطاهره صفارزادهنیما یوشیجضیاء موحدسعید سلطان‌پورمنصور اوجیبیژن جلالیتندرکیاهوشنگ ایرانیاحمد شاملونازنین نظام شهیدیاحمدرضا احمدیمحمدرضا اصلانیبیژن الهیهوشنگ ایرانیبهرام اردبیلیمحمدعلی سپانلوعظیم خلیلیجواد مجابییدالله رؤیاییهوشنگ چالنگیشاپور بنیادبیژن الهیبهرام اردبیلیپرویز اسلام‌پورمحمدرضا اصلانیسیروس آتابایهوشنگ چالنگیسیدعلی صالحیفرامرز سلیمانیهرمز علی‌پورقیصر امین‌پوررضا براهنیعلی باباچاهیشاپور بنیادسیدعلی صالحیبیژن کلکیشیوا ارسطوییمفتون امینیبهزاد زرین‌پورعلی عبدالرضاییگراناز موسوینادیا انجمنواصف باختریخلیل‌الله خلیلیمسعود نوابیمحمدکاظم کاظمیفضل‌الله قدسیابوطالب مظفریسعادت ملوک‌تاشفدایی هرویمخفی بدخشیعبدالکریم تمناصوفی عشقرینادیه فضلمحجوبه هرویندیم کابلیصدرالدین عینیفرزانه خجندیاسکندر ختلانیابوالقاسم لاهوتیگلرخسار صفی‌اوالایق شیرعلیپیرو سلیمانیمیرزا تورسون‌زادهمیرزا عبدالواحد مُنظِمصدرِ ضیاساتِم اُلُغ‌زادهبازار صابرمحمدجان شکوری بخاراییجلال اکرامیعبید رجبمحمدعلی عجمیصفیه گلرخسارمردخای بهایفزلفیه عطاییمؤمن قناعتعسکر حکیمعنایت حاجی‌یواعبدوملک بهاریمجیب مهردادگل‌نظر کلدیتیمور ذوالفقارفعاشور صفردارا نجاتاحمدجان رحمت‌زادجوره هاشمیخواجه (شاعر)اسد گلزادهشهزاده نظرووااقبال لاهوریحفیظ جالندهریعلی‌محمد افغانیغزاله علیزادهبزرگ علویرضا امیرخانیمهشید امیرشاهیرضا براهنیسیمین دانشورمحمود دولت‌آبادیعلی‌اشرف درویشیانرضا قاسمیهوشنگ گلشیریابوتراب خسرویاحمد محمودشهریار مندنی‌پورعباس معروفیایرج پزشک‌زادعبدوملک بهاریتیمور ذوالفقارفجلال آل‌احمدشمیم بهارصادق چوبکسیمین دانشورنادر ابراهیمیابراهیم گلستانهوشنگ گلشیریصادق هدایتمحمدعلی جمال‌زادهابوتراب خسرویمصطفی مستورجعفر مدرس صادقیهوشنگ مرادی کرمانیعلی‌اشرف درویشیانبیژن نجدیشهرنوش پارسی‌پورغلامحسین ساعدیبهرام صادقیگلی ترقیمیرزا فتحعلی آخوندزادهارسلان پوریابهرام بیضاییبیژن مفیدغلامحسین ساعدیهنگامه مفیدعباس نعلبندیاناکبر رادیپری صابریمحمود استادمحمدمیرزاده عشقیمحسن یلفانیحمید امجدمحمد چرمشیرمحمد یعقوبینغمه ثمینیمحمد عثمان‌افرضا صابریرضا قاسمیحسین پاکدلحسین پناهیمحمد رحمانیانمحمد رضایی‌رادجلال تهرانیامیررضا کوهستانیابراهیم حاتمی‌کیامسعود کیمیاییاصغر فرهادیرخشان بنی‌اعتمادبهرام بیضاییکامبوزیا پرتویداریوش مهرجوییابراهیم گلستانعلی حاتمیمجید مجیدیپیمان قاسم‌خانیناصر تقواییشادمهر راستیناصغر عبداللهیکیومرث پوراحمدعباس کیارستمیعلی‌اکبر دهخدا
ایرج میرزااهالی ایران در سده ۱۹ (میلادی)اهالی ایران در سده ۲۰ (میلادی)افراد انقلاب مشروطهاهالی تبریزدرگذشتگان ۱۳۰۴درگذشتگان ۱۹۲۶ (میلادی)زادگان ۱۲۵۱زادگان ۱۸۷۴ (میلادی)شاعران آذری اهل ایرانشاعران اهل تبریزشاعران مرد اهل ایرانشاهزادگان قاجارمدفونان در گورستان ظهیرالدولهنویسندگان مرد اهل ایرانطنزپردازان اهل ایران
فتحعلی شاهمحمدشاهناصرالدین شاهمظفرالدین شاهمحمدعلی شاهقائم مقام فراهانیحاجی میرزا آقاسیامیر کبیرمیرزا آقا خان نوریمیرزا حسین‌خان سپهسالارعلی‌اصغرخان اتابکعین‌الدولهمشیرالدولهمشیرالدوله پیرنیامستوفی‌الممالکصمصام‌السلطنه بختیاریسپهدار تنکابنیقوام‌السلطنهوثوق‌الدولهمیرزا آقاخان کرمانیسیدعبدالله بهبهانیسیدمحمد طباطباییسید حسین میرپور طهرانیشیخ فضل الله نوریاحمد کسرویجهانگیرخان صوراسرافیلعلی اکبر دهخدایپرم خانپطروس ملیک آندریاسیانکریخچوسوکارتسی ساکونیکول دومانضرغام‌السلطنهسردار ظفر بختیاریجعفر خان سردار بهادریوسف خان امیر مجاهدحیدرخان عمواوغلیمحمدتقی بهارایرج میرزامیرزاده عشقیعبدالحسین تیمورتاشعارف قزوینیقوام‌السلطنهظل السلطانکامران میرزاارشدالدولهسالارالدولهشعاع‌السلطنهملک المتکلمینعبدالحسین میرزا فرمانفرمانصرت الدولهیوسف مستشارالدولهصادق صادق (مستشارالدوله)عضدالملکناصرالملکحسام‌السلطنهموتمن‌الملکمیرزا ملکم خانمیرزا ابوالحسن قاجارمحمدتقی خان پسیانسر ادوارد براونمورگان شوسترعبدالرحیم طالبوفعلی مسیومسیو نوز بلژیکیعبدالله لاهیجیاحمدخان علاءالدولهشجاع نظام مرندیسلیمان‌میرزا اسکندریمحمدحسین نائینیحسن تقی‌زادهدرویش خانزینب پاشاعباس‌آقا تبریزیبی بی مریم بختیارییارمحمدخان کرمانشاهییحیی دولت‌آبادیصدیقه دولت‌آبادیقاضی ارداقیاسماعیل امیرخیزیسیدجمال واعظستارخانباقرخانهوارد باسکرویلاستپان استپانیانمیرزا کوچک‌خان جنگلیشیخ محمد خیابانیسید حسن مدرسملا محمدکاظم خراسانیآقانجفی اصفهانینورالله نجفی اصفهانیحاج زین‌العابدین مراغه‌ایثقةالاسلاممیرزای شیرازیمیرزا فتحعلی آخوندزادهسید جمال الدین اسدآبادیزنان در جنبش مشروطهمراجع ثلاثانجمن صفاخانهسوسیال دموکرات‌ها، اجتماعیون عامیونکمیته ستارمرکز غیبیاعتدالیونانجمن اخوتانجمن مخدرات وطنجامع آدمیتکمیته مجازاتحزب دموکرات، عامیونحزب کمونیست ایرانانجمن مقدس ملی اصفهانشرکت اسلامیهفوج نجاتقیام تنباکوقرارداد رژیتحصن شاه‌عبدالعظیم (۱۲۸۴)محاصره تبریزاشغال تبریز بدست قوای روسجنبش مشروطهفرمان مشروطیتاستبداد صغیرفتح تهرانجنبش جنگلایران جنگ جهانی اولکودتای ۱۲۹۹انحلال سلسله قاجارتاریخ دخانیهتنبیه‌الامة و تنزیه‌الملةتاریخ مشروطهٔ ایران نوشتهٔ احمد کسرویتاریخ هیجده‌ساله آذربایجان نوشتهٔ احمد کسرویتاریخ انقلاب مشروطیت ایران نوشتهٔ مهدی ملک‌زادهحیات یحییتاریخ بیداری ایرانیانواقعات اتفاقیه در روزگارتبریزتهرانشاعرانایرانیمشروطیتدوره قاجاردوره پهلویادبیات فارسیقالب‌هایدوره مشروطیتغلامحسین‌میرزاایرج پسر فتحعلی‌شاهفتحعلی شاه قاجارمدرسه دارالفنون تبریزعربیفرانسهامیرنظام گروسیمدرسه مظفریوزارت فرهنگگمرکوزارت کشورفرماندارآبادهاستانداریاصفهانسکته قلبیفارسیترکی آذربایجانیعربیفرانسهروسینستعلیقآرامگاه ظهیرالدولهشاهزادگانملک‌الشعرا بهاربورژوایتوده مردممحمدعلی شاهاحمد شاهکلنل محمدتقی‌خان پسیانسیاستحجابرضا شاهشیخ فضل‌الله نوریپیامبر اسلامعلی بن ابیطالبخسرو میرزافرخی یزدیمیرزاده عشقیعارف قزوینیسید اشرف الدین حسینیمخبرالسلطنه هدایتژان دو لا فونتنزبان فرانسهپروین اعتصامیصمد بهرنگیکتاب‌های درسیجنبش‌های حامی حقوق زنانمحمدحسین شهریاروحید دستگردیملک‌الشعرا بهارقمرالملوک وزیریسه‌گاهمرتضی نی‌داوودبولواریمشهدجلال آل احمدادبیات فرانسهفن شعرقصایدیایرانشهراقدامشعر فارسیزهره و منوچهرعارف‌نامهعارف قزوینیحجاببچه‌بازیونوسآدونیسونوس و آدونیسویلیام شکسپیرسید عبدالحسین حسابی
ایرج میرزا
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
| ایرج میرزا | |
|---|---|
 | |
| زادروز | پاییز ۱۲۵۲ یا ۱۲۵۳ خورشیدیرمضان ۱۲۹۱ (قمری)اکتبر ۱۸۷۴ (میلادی) تبریز |
| پدر و مادر | غلامحسین‌میرزا (پدر) |
| مرگ | ۲۲ اسفند ۱۳۰۴۲۷ شعبان ۱۳۴۳ (قمری)۱۴ مارس ۱۹۲۶ (میلادی) خیابان ایران (عین‌الدوله)، خیابان پهلوی بازارچهٔ سقاباشی تهران |
| ملیت |  ایران |
| علت مرگ | سکته قلبی |
| جایگاه خاکسپاری | گورستان ظهیرالدوله، شمیران |
| در زمان حکومت | اواخر دورهٔ قاجار و اوایل دورهٔ پهلوی |
| لقب | سعدی دوران |
| پیشه | شاعر |
| سبک نوشتاری | غزلیات، طنز |
| تخلص | ایرج، جلال‌الممالک، فخرالشعرا |
| فرزندان | جعفرقلی میرزا، خسرومیرزا، ربابه |
| دانشگاه | دارالفنون تبریز |
 عده‌ای از اعضای گروه فوج نجات تبریز. سال ۱۹۰۹ میلادی. | |
| شاهان قاجار | |
|---|---|
نام | دورهٔ پادشاهی |
آقامحمد خان فتحعلی شاه احمدشاه | ۱۱۷۵–۱۱۶۱ ۱۳۰۴–۱۲۸۸ |
ایرج میرزا (پاییز ۱۲۵۲ یا ۱۲۵۳ خورشیدی در تبریز[۱][۲] - ۲۲ اسفند ۱۳۰۴ خورشیدی در تهران)[۳] ملقب به «جلال‌الممالک» و «فخرالشعرا»، از جمله شاعران برجستهٔ ایرانی در عصر مشروطیت (اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی)[۴] و از پیشگامان تجدد در ادبیات فارسی بود.[۵] ایرج میرزا در قالب‌های گوناگون شعر سروده و ارزشمندترین اشعارش مضامین انتقادی، اجتماعی، احساسی و تربیتی دارند. شعر ایرج ساده و روان و گاهی دربرگیرندهٔ واژه‌ها و گفتارهای عامیانه است و اشعار او از جمله اشعار اثرگذار بر شعر دوره مشروطیت بود.
محتویات
۱ زندگی‌نامه
۲ شخصیت
۲.۱ دیدگاه سیاسی
۲.۲ دیدگاه مذهبی
۲.۳ دیدگاه اجتماعی
۳ یادواره
۴ نقد ایرج
۵ آثار
۵.۱ مثنوی عارف‌نامه
۵.۲ مثنوی زهره و منوچهر
۶ پانویس
۷ جستارهای وابسته
۸ منابع
۹ پیوند به بیرون
زندگی‌نامه[ویرایش]
او فرزند صدرالشعرا غلامحسین‌میرزا، نوهٔ ایرج پسر فتحعلی‌شاه و نتیجهٔ فتحعلی شاه قاجار بود. تحصیلاتش در مدرسه دارالفنون تبریز صورت گرفت و در همان مدرسه مقدمات عربی و فرانسه را آموخت. وقتی امیرنظام گروسی مدرسه مظفری را در تبریز تأسیس کرد، ایرج میرزا سمت معاونت آن مدرسه را یافت و در این سمت مدیریت ماهنامه ورقه (نخستین نشریه دانشجویی تبریز) را برعهده گرفت. در نوزده سالگی لقب «ایرج بن صدرالشعرا» یافت. لیکن بزودی از شاعری دربار کناره گرفت و به مشاغل دولتی مختلفی از جمله کار در وزارت فرهنگ (معارف آن‌زمان) پرداخت. سپس به استخدام اداره گمرک درآمد و پس از مشروطیت هم در مشاغل مختلف دولتی از جمله وزارت کشور در سمت فرماندار آباده و معاونت استانداری اصفهان خدمت کرد. ایرج میرزا در پی یک سکته قلبی در منزلی در تهران درگذشت. ایرج میرزا به زبان‌های فارسی، ترکی آذربایجانی، عربی و فرانسه تسلط داشت و روسی نیز می‌دانست و خط نستعلیق را خوب می‌نوشت. آرامگاه ظهیرالدوله خانه ابدی ایرج میرزا شد.[۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱]
شخصیت[ویرایش]
ایرج به گروهی از شاهزادگان قاجار تعلق داشت که در حکمرانی بر کشور سهم مؤثری نداشتند ولی با این وجود، تعلق خاطر خود را به نسب و اشرافیت خود حفظ کرده بودند. ایرج نیز مانند پدرش صدرالشعرا، گاه دچار فقر و تنگدستی می‌شد و از همین رو همفکری و همدردی با تهیدستان و روح اعتراض به نابرابری‌های اجتماعی در وی زنده بود. او به سبب خصلت ولخرجی، سفرهای مداوم و تغییر مکرر شغل، برخلاف میل باطنی خود گاه مجبور به مدیحه‌سرایی اعیان و اشراف می‌شد ولی به نحو ملایم اما مؤثر از این کار ابراز دلتنگی و بیزاری می‌کرد.[۱۲][۱۳]
کسانی که از نزدیک با ایرج ارتباط داشته‌اند، گفته‌اند که او در زندگی روزمره مردی متین و موقر بوده و در جمع به لفظ قلم سخن می‌گفته اما هنگام حضور در محافل خصوصی و در میان دوستان، این حریم به یکباره از میان می‌رفت و به بذله‌گویی مبدل می‌شد.[۱۴] یک پروفسور خاورشناس روسی که در زمان حیات ایرج او را ملاقات کرده دربارهٔ او می‌گوید:[۴]
مردی بود سیاه‌سوخته و لاغراندام و متوسط‌القامه و در رفتار و گفتار شکیبا و بردبار. اشعار ایرج وقتی خودش آن‌ها را می‌خواند، جان می‌گرفت…
دیدگاه سیاسی[ویرایش]
ایرج به همراه ملک‌الشعرا بهار، بلندترین صدای شعر دورهٔ مشروطه بود. او بر خلاف بهار که از زاویه میهن‌پرستی به مشروطه می‌نگریست، بیشتر از دیدگاه یک بورژوای اشرافی، منتقد روابط اجتماعی بود.[۱۵] و ضمن آنکه توده مردم را فاقد شعور سیاسی و درک اجتماعی می‌دانست، دوری از خطر درافتادن با قدرتمندان و پیروی از مصلحت را برای دوستان تجویز می‌کرد.[۱۶]
| رعایا جملگی بیچارگان اند | که از فقر و فنا آوارگان اند | |
| تمام از جنس گاو و گوسفندند | نه آزادی نه قانون می‌پسندند | |
| برای همچو ملت همچو مردم | نباید کرد عقل خویش را گم |
باوجود آنکه ایرج به شاهزادگی خود مباهات می‌کرد، ولی ابیاتی نیز در نقد و بدگویی دربارهٔ محمدعلی شاه و احمد شاه از وی باقی‌مانده‌است؛ بنابراین او فارغ از حب و بغض و تعصب بی‌جا، منش روشنفکری و آزاداندیشی را پیشه خود ساخته بود. تا جایی که در قیام کلنل محمدتقی‌خان پسیان، از مشاورین او به‌شمار می‌رفت.[۱۷] او محافظه‌کارانه، دخالت در سیاست را تا جایی تجویز می‌کرد که به منافع شخصی لطمه نخورد؛ ولی در عین حال عقاید وطن‌پرستانه‌ای نیز از خود بروز می‌داد.[۱۶]
ایرج اسکندری که فضای آن زمان را به چشم دیده بود. بعدها در خاطرات خویش توضیح داد ترانه‌های عارف این شاعر ملی و آزادیخواه ایرانی، تأثیری شگرف در شنوندگان داشت و آن‌ها را به نفع جمهوری به حرکت درمی‌آورد.[۱۸]
دیدگاه مذهبی[ویرایش]
ایرج موضع سختی در برابر حجاب داشته‌است. این موضع را می‌توان به راحتی در قطعه «کاروانسرا» مشاهده کرد. در جای‌جای دیوان ایرج از این مقوله سخن رفته و همین موضع باعث مخالفت دو گروه متفاوت، با ایرج و افکار او شده‌است: گروهی که به دلیل تمایلات مذهبی با ایرج مخالفت اصولی و عقیدتی داشتند و گروهی که به لحاظ سیاسی به دنبال فرصتی برای ضربه زدن به او بودند. به هرحال با روی کار آمدن حکومت غیر مذهبی رضا شاه، گروه دوم از جمع مخالفان جدا شده و طرفدار او شدند.[۱۹]
نمونه خط نستعلیق ایرج میرزا
| در سردر کاروانسرایی | تصویر زنی به گچ کشیدند | |
| ارباب عمایم این خبر را | از مخبر صادقی شنیدند | |
| گفتند که واشریعتا، خلق | روی زن بی نقاب دیدند | |
| آسیمه‌سر از درون مسجد | تا سردر آن سرا دویدند | |
| ایمان و امان به سرعت برق | می‌رفت که مؤمنین رسیدند | |
| این آب آورد و آن یکی خاک | یک پیچه ز گِل بر او بریدند | |
| ناموس به باد رفته‌ای را | با یک دو سه مشت گل خریدند | |
| چون شرع نبی از این خطر جست | رفتند و به خانه آرمیدند | |
| غفلت شده بود و خلق وحشی | چون شیر درنده می‌جهیدند | |
| بی پیچه زن گشاده‌رو را | پاچین عفاف می‌دریدند | |
| لب‌های قشنگ خوشگلش را | مانند نبات می‌مکیدند | |
| بالجمله تمام مردم شهر | در بحر گناه می‌تپیدند | |
| درهای بهشت بسته می‌شد | مردم همه می‌جهنمیدند | |
| می‌گشت قیامت آشکارا | یکباره به صور می‌دمیدند | |
| طیر از وَکَرات و وحش از جُحر | انجم ز سپهر می‌رمیدند | |
| این است که پیش خالق و خلق | طلاب علوم روسفیدند | |
| با این علما هنوز مردم | از رونق ملک ناامیدند |
این شاعر همچنین برخی از عقب‌ماندگی کشور را به سبب عمل گروهی از روحانیون و روضه‌خوانان می‌دانست. او قصیده‌ای در هجو شیخ فضل‌الله نوری دارد.[۲۰] و علی‌رغم اینکه به عنوان یک شاعر سیاسی شناخته نمی‌شود، در برابر او موضع‌گیری نموده‌است.[۲۱]
ایرج در هجونامه مشهور خود به روحانیون قشری و ریاکار به شدت می‌تازد ولی در عین حال علمای حقیقی را نیز مستثنی می‌کند:
| ... در ایران تا بود ملا و مفتی | به روز بدتر از این هم بیفتی | |
| فقط یک‌وقت یک آزاده بینی | یکی چون آیت‌الله‌زاده بینی… |
به رغم این ایرج در لابه‌لای اشعار خود تمایلات و عقاید مذهبی‌اش را نیز آشکار می‌کند. از آن جمله در قصیده‌ای که در نعت پیامبر اسلام سروده:
| ... مسافری تو و ناچار بایدت زادی | که زاد باید مر مرد را به گاه رحیل | |
| کدام زاد نکوتر ز حب پیغمبر | که خلق را سوی ایزد ولای اوست دلیل… |
یا مراثی با مطلع «رسم است هر که داغ جوان دید دوستان» و «سرگشته بانوان وسط آتش خیام» که در مورد حوادث عاشورا سروده یا اشعار متعددی مانند «اندر خبر بود که نبی شاه حق‌پرست» و «گفتم رهین مهر تو شد این دل حزین» و همچنین «خوش آن که او را در دل بود ولای علی» که در وصف علی بن ابیطالب سروده‌است. به عنوان نمونه دیگر از ابیاتی که عقاید مذهبی او را نمایان می‌کند می‌توان به خاتمه شعر مشهور «نصیحت به فرزند» که خطاب به کودک خردسالش خسرو میرزا سروده اشاره کرد:
| ... من می‌روم و تو ماند خواهی | وین «دفتر درس» خواند خواهی | |
| اینجا چو رسی مرا دعا کن | با فاتحه روحم آشنا کن. |
دیدگاه اجتماعی[ویرایش]
ایرج منتقد اوضاع جامعه سنتی زمان خویش بود. او به راحتی با زبان مطایبه و طنز، از برخی از رسوم ایرانیان (مانند بلند شدن جلوی پای اشخاص هنگام ورود به مجلس) انتقاد می‌کرد.[۲۲]
| نام این رم را چو نادانان ادب بنهاده‌اند | بیشتر از صاحبان سیم و زر رم می‌کنند | |
| گر وزیری از درآید رم مفصل می‌شود | دیگر آنجا اهل مجلس معتبر رم می‌کنند |
او اگرچه در خصوص روابط کارگر و کارفرما با دیگر شعرای معاصر خویش همچون فرخی یزدی، میرزاده عشقی و عارف قزوینی همصدا می‌شد، ولی در این خصوص از چارچوب رفع تکلیف فراتر نرفته و تنها به کبر و غرور کارفرما ایراد می‌گرفت و به عمق روابط بی‌رحمانه استثماری بی‌توجه می‌ماند.[۲۳]
ایرج همراه با سید اشرف الدین حسینی (معروف به گیلانی)، مدیر روزنامه نسیم شمال، و مخبرالسلطنه هدایت از اولین شاعرانی است که شعرهایی را بطور خاص برای کودکان سروده‌اند. شعرهایی چون شوق درس خواندن، مهر مادر، کلاغ و روباه، خرس و صیادان، دو نفر دزد خری دزدیدند، نصیحت به فرزند، ما که اطفال این دبستانیم از نمونه‌های اینگونه اشعار هستند که مضمون دلنشینی و جذابی را با زبان بسیار ساده و روانی مطرح می‌کنند. برخی از این اشعار ترجمهٔ منظوم ایرج میرزا از قصه‌های ژان دو لا فونتن هستند که مستقیماً از زبان فرانسه توسط او به فارسی برگردانده شده‌است.[۲۴]
وی چندین شعر نیز در احترام به مادر دارد. شعرهایی چون «قلب مادر» با مطلع «داد معشوق به عاشق پیغام/که کند مادر تو با من جنگ» و «مهر مادر» با مطلع «گویند مرا چو زاد مادر / پستان به دهان گرفتن آموخت» از معروفترین اشعار فارسی در مورد احترام به مادر هستند.
| گویند مرا چو زاد مادر، | پستان به دهن گرفتن آموخت | |
| شب‌ها سر گاهواره من | بیدار نشست و خفتن آموخت | |
| دستم بگرفت و پا به پا برد | تا شیوه راه رفتن آموخت | |
| یک حرف و دو حرف برزبانم | الفاظ نهاد و گفتن آموخت | |
| لبخند نهاد بر لب من | بر غنچه گل شکفتن آموخت | |
| پس هستی من ز هستی اوست | تا هستم و هست دارمش دوست[۲۵] |
اما آثار تربیتی اینگونه ادبیات کودک، توسط پروین اعتصامی و بعدها توسط صمد بهرنگی به‌طور جدی به چالش کشیده شد.[۲۶] آثار ایرج از اولین دوره یکسان شدن کتاب‌های درسی در ایران، در کتاب‌های درسی چاپ شده‌است.[۲۷]
ایرج همچنین ازجمله نخستین مردانی در ایران شناخته می‌شود که از جنبش‌های حامی حقوق زنان حمایت کرده‌است.[۲۸]
یادواره[ویرایش]
آرامگاه ایرج میرزا
برخی از دوستان و شاعران هم‌دوره با ایرج میرزا مانند محمدحسین شهریار و وحید دستگردی، در سوگ او اشعاری سروده‌اند. قطعه زیر یکی از دو قطعه‌ای است که ملک‌الشعرا بهار به یاد ایرج سروده‌است.[۲۹]
| ایرجا رفتی و اشعار تو ماند | کوچ کردی تو و آثار تو ماند | |
| بعد عمری دل یاران بردن | دل ما سوختی از این مردن | |
| قلم شاعری از کار افتاد | ادبیات ز مقدار افتاد | |
| بی تو رندی و نظربازی مُرد | راستی سعدی شیرازی مُرد |
همچنین قمرالملوک وزیری در رثای ایرج میرزا ترانه «امان از این دل» را در دستگاه سه‌گاه خوانده‌است.[۳۰][۳۱] به گفته مرتضی نی‌داوود، ایرج میرزا چندی در جوانی واله قمر بود.[۳۲]بولواری در شهر مشهد به نام ایرج میرزا نام‌گذاری شده بود که در سال ۱۳۸۸ به دلیل آنچه «ادبیات مستهجن» ایرج خوانده شد، به جلال آل احمد تغییر نام یافت.[۳۳].[۳۴]
نقد ایرج[ویرایش]
ایرج با وجود آشنایی به فرهنگ و ادبیات فرانسه و با آنکه به میزان مجاز بودن ورود هزل به حوزه عفت عمومی در آن زبان آشنا بود، ولی به وفور از معانی زشت، الفاظ رکیک و مضامین مستهجن در اشعار خود استفاده کرده‌است. اینگونه واژه‌ها چنان زیاد در اشعار او استفاده شده‌اند که به اعتقاد برخی کارشناسان، نمی‌توان دیوان ایرج را در دسترس کودکان قرار داد.[۳۵]
ایرج از نوزده سالگی به عنوان شاعر در دستگاه ولیعهد منصوب شده بود و برای عیدها و مراسم رسمی شعر می‌سرود. اما از آنجا که از سرودن مدایح درباری بیزار بود از این شغل خارج شد و پیشه منشی‌گری و دبیری را بر عهده گرفت. بیزاری از شعر که مربوط به این دوران سرودن مدایح بی‌معنی و بی‌روح است باعث شده بود تا حتی در روزگاری که شعر را به خواهش دل خود می‌سرود نیز این کار را جدی نگیرد و به جای اینکه از شعر برای مطرح کردن مباحث اخلاقی و اجتماعی و سیاسی استفاده کند بدان به چشم وسیله‌ای برای تفنن و تصفیه حساب‌های شخصی استفاده می‌کرد و اگر هم مسائل سیاسی و اجتماعی و اخلاقی در شعر او مطرح شده به عنوان یک مسئله فرعی جلوه کرده‌است. اسدالله طلعت تبریزی منظومه‌ای ۲۳۴ بیتی در انتقاد از عارف‌نامه ایرج میرزا سروده و در آن به این نکته اشاره کرده بود:
| تو ایرج دانم استاد زمانی | جهان شعر را چون آسمانی | |
| بلی تو آسمانی، من زمینم | تو صاحب خرمنی، من خوشه‌چینم | |
| ولیکن کاستی خود رتبه‌ات را | ز بس بی‌ربط خواندی خطبه‌ات را | |
| نفهمیدی مقام خویشتن را | به جای بد کشانیدی سخن را |
این مسئله را طرفداران ایرج نیز قبول دارند که او قدر ذوق و قریحه شعری خود را ندانسته و بر میزان نفوذ و تأثیر کلام خود واقف نبود.
افزون بر اینگونه اشعار و کلمات رکیک، شعر ایرج با همه پختگی از نظر فن شعر نیز خالی از اشکال نیست. برخی از این نواقص چنین است:[۳۶]
- اسقاط حرف «عین» بدل از اسقاط «همزه» در برخی ابیات مانند اسقاط عین در کلمه «عرضه» در بیت زیر:
| اعیاد گذشته که مدیح عرضه نمودم | اینجا بدی، امروز ندانم به کجایی؟ |
- جمع بستن کلمات عربی با دستور فارسی، مانند کلمه «مستمندین» در بیت زیر:
| نه شانه بود، که آن گیسوان به هم می‌دوخت | کلید محبس دل‌های «مستمندین» بود |
- وارد کردن کلماتی که جواز ورود به شعر ندارند مانند «فقط» در شعر فارسی.
- استفاده مکرر از ساروج‌های ادبی مانند «مر» و «ایدون» به ضرورت شعری
آثار[ویرایش]
آثار ایرج را می‌توان به دو بخش پیش و پس از مشروطه تقسیم کرد. اشعار دوره پیش از مشروطه او که محصول دوران جوانی اوست، بیشتر قصایدی در ستایش رجال زمان و بزرگان قاجار است. بخش بزرگی از این دسته اشعار ایرج امروزه در دست نیست. اشعار دوره پس از مشروطه ایرج که بیشتر به انتقادهای اجتماعی در قالب مضامین بکر اختصاص دارد، دارای اعتبار ادبی بیشتری هستند.[۸][۹][۳۷] بخشی از آثار منظوم وی، در پاسخ به مسابقات ادبی (مطروحه) انجمن‌های شعرا یا نشریات معتبر ادبی بوده‌است. قطعات «دل مادر» و «هدیه عاشق» در پاسخ به مطروحه‌های مجلات «ایرانشهر» و «اقدام» سروده شده‌اند.[۳۸]
استفاده تقریباً بی‌نظیر ایرج از زبان ساده و خروج او از چارچوب‌ها و قالب‌های رایج در شعر فارسی، باعث شده تا شعر او، جایگاه ویژه‌ای نسبت به شاعران هم دوره خود در ادبیات فارسی بیابد. او علاوه بر اینکه پا را از هنجارهای پذیرفته شده و رایج شعر دوره خود فراتر گذاشته، معانی و مضامین جدید و فلسفه واقع گرایانه‌ای را به شعر فارسی داخل می‌کند که باعث ایجاد فضای جدید ادبی پس از خود می‌شود. پرهیز از اغراق‌های غیرضروری رایج در شعر معاصرین و نزدیکی هرچه بیشتر به واقعیات روزمره، از خصوصیات شعر او است.[۳۹]
آثار و اشعار ایرج میرزا مشتمل بر غزلیات، قصاید، قطعات و چندین مثنوی ازجمله مثنوی زهره و منوچهر و مثنوی عارف‌نامه است.
مثنوی عارف‌نامه[ویرایش]
عارف‌نامه معروفترین شعر ایرج میرزا و از مشهورترین منظومه‌های ادبیات فارسی است. شعری در قالب مثنوی در ۵۱۵ بیت که در اصل در هجو عارف قزوینی سروده شده ولی شاعر در ضمن آن به بیان مسائل سیاسی و اجتماعی با نگاه انتقادی نیز می‌پردازد. نکوهش حجاب و مخالفت با خانه‌نشینی زنان، انتقاد از سیاست‌مداران و فضای سیاسی کشور و اعتراض به رواج بچه‌بازی و رابطه با همجنس از مضامین دیگر این شعر است که با بیانی طنزآمیز و هزلی مطرح شده‌اند.
عارف‌نامه به رغم محبوبیت و شهرت فراوان خود مورد انتقادات و مخالفت‌های فراوان نیز قرار گرفته و شاعران معاصر ایرج نیز چندین منظومه مفصل در انتقاد از آن سرودند و ایرج میرزا نیز چندین شعر در پاسخ به ایشان سروده‌است. انگیزه برخی مخالفت‌ها دفاع از عارف قزوینی و برخی دیگر دفاع از حجاب و برخی نیز انتقاد از عبارات بی‌ادبانه در این شعر بوده‌است.
مثنوی زهره و منوچهر[ویرایش]
زهره و منوچهر مثنوی عاشقانه‌ای از ایرج میرزا است که برگرفته از اسطوره «ونوس و آدونیس» از اساطیر یونانی است. در طول تاریخ شاعران و نویسندگان بزرگی آثار مهمی را در مورد این عشق نافرجام و تلخ خلق کرده‌اند از جمله منظومه ونوس و آدونیس اثر ویلیام شکسپیر که شعر ایرج میرزا نیز برداشت آزادی از شکسپیر است. هرچند ایرج تغییرات زیادی در داستان داده و با ذکر مسائل فرهنگی ایران آن را بومی کرده‌است. برای مثال آدونیس شکارچی به یک نظامی جوان ایرانی تبدیل شده و زهره نیز وقتی از جامه افلاکی درآمده و جامه خاکیان را بر تن می‌کند به رسم زنان ایران مقنعه بر سر دارد و وقتی از شاهکارهای خود سخن می‌گوید از خلق هنرمندانی چون کمال‌الملک و پروردن قمرالملوک و دادن قلم در کف دشتی و ساز به دست درویش خان سخن می‌گوید. زهره و منوچهر محصول سال‌های پایانی عمر ایرج است و به همین جهت ناتمام مانده و بعدها احتمالاً توسط سید عبدالحسین حسابی تکمیل شده‌است.[۴۰]
پانویس[ویرایش]
↑ «دانشنامهٔ ایرانیکا». بازبینی‌شده در ۲۸ ژانویهٔ ۲۰۱۶.
↑ «ایرج میرزا - قلب مادر - داد معشوقه به عاشق پیغام». شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی. بازبینی‌شده در ٢٤ اسفند ١٣٩٤.
↑ محمدجعفر محجوب. «تحقیق در احوال و افکار و آثار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او». در دیوان کامل ایرج میرزا. تهران: نشر اندیشه، ۱۳۴۲. پنجاه‌ویکم.
↑ ۴٫۰۴٫۱ علی دهباشی. «سیری در آثار ایرج میرزا». نقل از خبرگزاری کتاب ایران. بازبینی‌شده در ۶ مرداد ۱۳۸۹.
↑ Mohammad'Ali Eslami-Nodushan. The Influence of Europe on Literary Modernization in Iran. . The Middle East Journal، ۱۹۶۹.
↑ محمدجعفر محجوب. «تحقیق در احوال و افکار و آثار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او». در دیوان کامل ایرج میرزا. تهران: نشر اندیشه، ۱۳۴۲.
↑ ایرج میرزا، فرانکفورت: نشر البرز، ۱۳۸۱/۲۰۰۲.
↑ ۸٫۰۸٫۱ «ایرج میرزا - قلب مادر - داد معشوقه به عاشق پیغام». شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی. بازبینی‌شده در ۶ مرداد ۱۳۸۹.
↑ ۹٫۰۹٫۱ قنبرعلی رودگر. «ایرج میرزا». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. بازبینی‌شده در ۶ مرداد ۱۳۸۹.
↑ سید هادی حائری. «مقدمه». در افکار و آثار ایرج میرزا. چاپ دوم. نام شهر محل چاپ: انتشارات جاویدان، ۱۳۶۶. ۳۷.
↑ «ماهنامه «ورقه» ارگان «دارالفنون تبریز»». موزه دانشگاه علوم پزشکی تبریز. بازبینی‌شده در ۱۱ شهریور ۱۳۸۹.
↑ بهداد اربابی. ننگ و نام شاعر. چاپ پویان. تهران: نشر آبی، ۱۳۷۸. ۵تا۱۳. شابک ۹۶۴-۹۰۶۶۴-۵-۴.
↑ Sorour Soroudi. Poet and revolution: the impact of Iran's constitutional revolution on the social and literary outlook of the poets of the time:. . Iranian Studies 1475-4819, Volume 12, Issue 1 (Winter 1979): ۳ – ۴۱.
↑ محمدجعفر محجوب. «تحقیق در احوال و افکار و آثار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او». در دیوان کامل ایرج میرزا. تهران: نشر اندیشه، ۱۳۴۲. سی و پنجم.
↑ محمدرضا شفیعی‌کدکنی. «دوره مشروطیت». در ادوار شعر فارسی. تهران: توس، ۱۳۵۹.
↑ ۱۶٫۰۱۶٫۱ بهداد اربابی. ننگ و نام شاعر. چاپ پویان. تهران: نشر آبی، ۱۳۷۸. ۳۶، ۳۹ و ۴۰. شابک ۹۶۴-۹۰۶۶۴-۵-۴.
↑ سید هادی حائری. «مقدمه». در افکار و آثار ایرج میرزا. چاپ دوم. نام شهر محل چاپ: انتشارات جاویدان، ۱۳۶۶. ۵۳ و۲۵۸.
↑ خاطرات ایرج اسکندری، تهران: مؤسسه مطالعات پژوهش‌های سیاسی، 1381: ص 511-512.
↑ محمدجعفر محجوب. «تحقیق در احوال و افکار و آثار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او». در دیوان کامل ایرج میرزا. تهران: نشر اندیشه، ۱۳۴۲. سی و دوم.
↑ محمدجعفر محجوب. «تحقیق در احوال و افکار و آثار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او». در دیوان کامل ایرج میرزا. تهران: نشر اندیشه، ۱۳۴۲. سی و سوم.
↑ Homa Katusian. Private Parts and Public Discourses in Modern Iran. . Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East ۱، ش. ۲۸ (۲۰۰۸): ۲۸۳–۲۹۰.
↑ بهداد اربابی. ننگ و نام شاعر. چاپ پویان. تهران: نشر آبی، ۱۳۷۸. ۲۹. شابک ۹۶۴-۹۰۶۶۴-۵-۴.
↑ بهداد اربابی. ننگ و نام شاعر. چاپ پویان. تهران: نشر آبی، ۱۳۷۸. ۴۵. شابک ۹۶۴-۹۰۶۶۴-۵-۴.
↑ تاریخ ترجمه ادبی از فرانسه به فارسی/ انتشارات سخن گستر و معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، ۱۳۹۲
↑ نجف زاده بارفروش، محمدباقر (۱۳۸۵). برگزیده متون ادب پارسی. تهران: آوای نور. شابک ۹۶۴-۵۸۱۹-۶۳-۶. تاریخ وارد شده در|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک); پارامتر|access-date=نیاز به وارد کردن|url=دارد (کمک).mw-parser-output cite.citationfont-style:inherit.mw-parser-output qquotes:"""""""'""'".mw-parser-output code.cs1-codecolor:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit.mw-parser-output .cs1-lock-free abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-lock-subscription abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registrationcolor:#555.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration spanborder-bottom:1px dotted;cursor:help.mw-parser-output .cs1-hidden-errordisplay:none;font-size:100%.mw-parser-output .cs1-visible-errorfont-size:100%.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-formatfont-size:95%.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-leftpadding-left:0.2em.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-rightpadding-right:0.2em
↑ بهداد اربابی. ننگ و نام شاعر. چاپ پویان. تهران: نشر آبی، ۱۳۷۸. ۴۱. شابک ۹۶۴-۹۰۶۶۴-۵-۴.
↑ «کتاب درسی سال دوم دبستان در سال ۱۳۰۸». مؤسسه آموزشی رسای طوس. بازبینی‌شده در ۱۱ شهریور ۱۳۸۹.
↑ Aliakbar Mahdi. The Iranian Women's Movement: A Century Long Struggle. . The Muslim World ۴، ش. ۹۴ (October 2004): ۴۲۹.
↑ علی دهباشی. «سیری در آثار ایرج میرزا». نقل از مجله فرهنگی هنری بخارا. بازبینی‌شده در ۶ مرداد ۱۳۸۹.
↑ Wikipedia, the free encyclopedia →Iraj Mirza (بازدید: ۶ مرداد ۱۳۸۹)
↑ پیروز جوهریان. «قمرالملوک وزیری». سایت آوا (موسیقی سنتی ایرانی). بازبینی‌شده در ۶ مرداد ۱۳۸۹.
↑ «یادی از قمر غزلخوان باغ آزادی». دویچه وله. بازبینی‌شده در ۶ مرداد ۱۳۸۹.
↑ خبرآنلاین. «اعلام دلیل تغییر نام بلوار ایرج میرزا در مشهد» (فارسی). خبرآنلاین، ۱۲ شهریور ۱۳۸۸. بازبینی‌شده در ۱۴ خرداد ۱۳۹۷.
↑ خبرگزاری مهر. «تغییر نام خیابان "ایرج میرزا" و سرگردانی مردم» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۶ تیر ۱۳۸۸. بازبینی‌شده در ۱۴ خرداد ۱۳۹۷.
↑ محمدجعفر محجوب. «تحقیق در احوال و افکار و آثار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او». در دیوان کامل ایرج میرزا. تهران: نشر اندیشه، ۱۳۴۲. سی و ششم.
↑ سید هادی حائری. «مقدمه». در افکار و آثار ایرج میرزا. چاپ دوم. نام شهر محل چاپ: انتشارات جاویدان، ۱۳۶۶. ۲۶۴ تا۲۷۷.
↑ محمدجعفر محجوب. «تحقیق در احوال و افکار و آثار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او». در دیوان کامل ایرج میرزا. تهران: نشر اندیشه، ۱۳۴۲. سی و سوم و سی و چهارم.
↑ سید هادی حائری. «مقدمه». در افکار و آثار ایرج میرزا. چاپ دوم. نام شهر محل چاپ: انتشارات جاویدان، ۱۳۶۶. ۴۰ تا ۴۷.
↑ S SAREMI. ;LANGUAGE%20AND%20LINGUISTICS;FALL%202007-WINTER%202008;3;2%20%286%29;83;102 «SPECIFIC USE OF LANGUAGE IN IRAJ MIRZA'S POETRY». LANGUAGE AND LINGUISTICS. بازبینی‌شده در ۱۶ آذر ۱۳۸۹.
↑ سید هادی حائری. «مقدمه». در افکار و آثار ایرج میرزا. چاپ دوم. نام شهر محل چاپ: انتشارات جاویدان، ۱۳۶۶. ۵۶.
جستارهای وابسته[ویرایش]
- فهرست افراد مرتبط با انقلاب مشروطه
منابع[ویرایش]
محمدجعفر محجوب. «تحقیق در احوال و افکار و آثار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او». در دیوان کامل ایرج میرزا. تهران: نشر اندیشه، ۱۳۴۲.- معین، محمد، فرهنگ فارسی انتشارات امیرکبیر جلد پنج
از صبا تا نیما (جلد دوم)، یحیی آرین‌پور، تهران، انتشارات زوار، ۱۳۷۵.- داده‌های جعبهٔ زندگی‌نامه از: ایرج میرزا، فرانکفورت: نشر البرز، ۱۳۸۱/۲۰۰۲.
پیوند به بیرون[ویرایش]
 | مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ایرج میرزا در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- دانلود دیوان ایرج میرزا
- تاریخ ترجمه ادبی از فرانسه به فارسی
ظهیرالدوله (ردیف ۳۰۱)
دانلود تصنیف «امان از این دل» با صدای قمرالملوک وزیری و در رثای ایرج میرزا
شخصیت‌های تأثیرگذار در انقلاب مشروطه | ||
|---|---|---|
قاجار
| ||
| شاهان قاجار | 
 | |
| شاهزاده‌ها و اطرافیان شاه قاجار و رجال سیاسی |
| |
| روشن‌فکرهای سیاسی |
| |
| روحانیون |
| |
| شاعران و نویسندگان |
| |
| افراد سرشناس از میان مردم |
| |
| افراد غیرایرانی |
| |
| زنان |
| |
حکومت دودمان پهلوی ایران | ||
|---|---|---|
| رضاشاه |
|  |
| محمدرضاشاه |
| |
| درباریان |
| |
| مقالات مرتبط |
| |
ردهها:
- ایرج میرزا
- اهالی ایران در سده ۱۹ (میلادی)
- اهالی ایران در سده ۲۰ (میلادی)
- افراد انقلاب مشروطه
- اهالی تبریز
- درگذشتگان ۱۳۰۴
- درگذشتگان ۱۹۲۶ (میلادی)
- زادگان ۱۲۵۱
- زادگان ۱۸۷۴ (میلادی)
- شاعران آذری اهل ایران
- شاعران اهل تبریز
- شاعران مرد اهل ایران
- شاهزادگان قاجار
- مدفونان در گورستان ظهیرالدوله
- نویسندگان مرد اهل ایران
- طنزپردازان اهل ایران
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"1.468","walltime":"1.692","ppvisitednodes":"value":39904,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":904925,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":177772,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":21,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":0,"limit":500,"unstrip-depth":"value":1,"limit":20,"unstrip-size":"value":58144,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":1,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 1228.821 1 -total"," 63.12% 775.609 1 الگو:پانویس"," 51.37% 631.297 36 الگو:یادکرد/هسته"," 31.76% 390.281 23 الگو:یادکرد"," 30.57% 375.689 22 الگو:Navbox"," 21.17% 260.177 13 الگو:یادکرد_وب"," 20.71% 254.511 292 الگو:عدد_به"," 11.10% 136.341 1 الگو:ادبیات_فارسی"," 11.05% 135.834 10 الگو:Navbox_subgroups"," 10.43% 128.138 1 الگو:Navbox_with_collapsible_sections"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.407","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":4566762,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1336","timestamp":"20190410120252","ttl":2592000,"transientcontent":false);mw.config.set("wgBackendResponseTime":114,"wgHostname":"mw1244"););
